Halk arasında felç olarak bilinen inme ile ilgili merak edilen soruların yanıtlarını ve inmeye neden olabilecek risk faktörlerini Hastane Derindere Nöroloji Bölümü Uzmanı Dr. Keriman Oğuz’a sorduk.
İnme nedir?
İnme, beyin kan akımının bozulması sonucu oluşur. Beyni besleyen damarlardan birinde tıkanma olursa beynin o bölgesinin beslenmesi bozulur. Bozulan kan akımı sürekli olursa beyin hücreleri canlılığını koruyamayarak kalıcı beyin hasarına yol açabilir. İnme, kalp hastalığı ve kanserden sonra 3. ölüm nedenidir. Dünyada her 6 saniyede bir kişi inme geçirmektedir. Erişkinlerde ciddi sakatlıkların en sık sebebidir.
Beyin kan akımı iki nedenle bozulabilir.
1) Beyni besleyen damarlardan birinde bir yırtık oluşur. Yırtık sonucu açığa çıkan kan, beyin dokusu veya beyin zarlarında birikerek dokulara zarar verir. Buna beyin kanaması (hemorajik inme) denir. İnmelerin %10-15’inden beyin kanamaları sorumludur. Beyin kanamalarının en büyük nedeni ise hipertansiyondur. Hemorajik inme, daha az görülmesine rağmen ölümcül olma ihtimali daha yüksektir.
2) Beyni besleyen damarlardan birinde oluşan tıkanma sonucuyla gelişir. Beyin damar tıkanıklığı (iskemik inme) diye adlandırılır. İnmelerin %85-90’ından sorumludur.
İnme belirtileri nelerdir?
Tıkanan veya kanayan damarın beslediği bölge ve büyüklüğüne göre hastada oluşacak klinik tablo da değişir. Hasara uğrayan damar ne kadar büyükse oluşan klinik tablo da o kadar ağır olur. İnme belirtileri genellikle aniden gelir.
• Vücudun bir yarısında ani kuvvet kaybı veya uyuşukluk,
• Puslu görme, çift görme gibi gelip geçici görme bozuklukları,
• Ani gelişen hiç kelime çıkaramama, anlamsız konuşma, dilini döndüreme gibi konuşma bozuklukları,
• Yutma zorluğu,
• Sebebi bilinmeyen ani ve şiddetli baş ağrısı,
• Baş dönmesi, denge kayıpları, bulunduğu yeri tanımama, hatırlamama,
• Konuşmakta güçlük çekme gibi görülen ani belirtilerdir. Bu belirtiler geçici bile olsa, fark edildiğinde zaman kaybetmeden acil servise başvurmak gerekir. Çünkü bu belirtiler öncü olabilir.
Geçici İskemik Ataklar (TIA)
İnmede görülen konuşma bozukluğu, kol, bacak gibi uzuvlarda güç kaybı, uyuşukluk gibi şikayetlerin 24 saatten kısa sürmesi ve hasarsız iyileşmesidir. Bunlara geçici iskemik ataklar (transient ischemic attacks veya TIA) denir. Bu ön işaretleri mutlaka dikkate alıp, doktora başvurmak gerekir. TIA sonrasında 90 gün içinde inme oluşma sıklığı %3-17,3’dür ve ilk 30 gün içinde inmenin görülme ihtimali yüksektir.
İnme nedenleri nelerdir?
İnmenin en önemli nedenlerinden biri beyni besleyen damarlarda oluşan tıkanıklıktır. Damar tıkanıklığı, kolesterolün damar duvarında birikerek plaklar oluşturmasından kaynaklanan ateroskleroz nedeniyle olabilir. Bu plaklar birikmeye devam ettikçe büyür. Bir süre sonra beyne giden kan akımı oldukça azalır veya tamamen tıkanabilir. Ya da bu damarda oluşan pıhtıdan küçük bir parça kopar. Başka bir beyin damarında tıkanıklık yaparak inmeye sebep olabilir.
Diğer önemli bir inme nedeni de kalpte oluşmuş pıhtılardır. Kalpte ritim bozukluğu (atriyal fibrilasyon gibi) ya da kalp kapak hastalığı olanlarda kalp boşlukları içinde kan pıhtıları olabilir ve bu pıhtılar kalpten koparak beyinde damar tıkanıklığı yapabilirler. Hemorajik inmeler ise çoğunlukla, zayıflamış bir arterin patlamasına neden olan kontrolsüz yüksek kan basıncından kaynaklanır.
Risk faktörleri nelerdir?
İnmede kontrol edilebilen ve kontrol edilemeyen risk faktörleri vardır. Kontrol edilemeyen risk faktörleri arasında cinsiyet ve yaşı sayabiliriz. 60 yaş üstünde ve erkeklerde daha sıktır. Bizim için önemli olan kontrol edilebilen risk faktörleridir. Bu risk faktörleri açısından önlem alınır ve bu konuda hekim takiplerine devam edilirse inmelerin büyük bir kısmı önlenebilir.
Kontrol edilebilir risk faktörleri içinde en sık görülen ve en önemlisi hipertansiyondur. Yine diyabet yani şeker hastalığı olanlarda inme riski sıktır. Kalp hastalığı özellikle atriyal fibrilasyon gibi ritim bozukluğu olanlar ve kalp kapak hastalıkları olanlarda inme sıklığı artmıştır. Obezite, sigara içmek, fazla alkol kullanımı, fiziksel hareketsizlik inme sıklığını artıran diğer nedenlerdir.
İnme gelişince ne yapmak gerekir?
İnme geçirdiği düşünülen kişi hemen bir tedavi merkezine götürülmelidir. Tedavi merkezinde muayene sonrası, BT, MR ve Doppler ultrasonografi yapılabilir. İnmede tedavi merkezine ulaşma süresi çok önemlidir. Damar tıkanıklığının giderilmesi için çok hızlı olunması hayati önem taşır. Beyin kansızlığa kısa bir süre dayanabilir. İlk 3-4,5 saatte müdahale edilirse hastaların çoğu kurtulur.
İnmeyi önlemek için neler yapılabilir?
• Bol su için. Su her yerde olduğu gibi inme riskini azaltmada da en basit yöntemlerden biridir.
• Yüksek tansiyon, diyabet veya yüksek kolesterol gibi kronik bir hastalığınız varsa düzenli takip ve tedavisini aksatmayın.
• Tansiyonunuz düşük tutmak, şeker ve kolesterol regülasyonunuzu sağlamak için sağlıklı bir beslenme düzeni oluşturun ve bunu hayat tarzınız haline getirin.
• Düzenli egzersiz yapın. Düzenli yapılan egzersiz dolaşımınızı hızlandırarak inme riskinizi azaltır.
• Özellikle aritmi ve kalp kapak hastalıklarınız varsa; inme gelişme riskiniz çok yüksek olduğu için ömür boyu kan sulandırıcı ilaç tedavilerinize uyun.
• Ayrıca sigara içmek, fazla alkol tüketmek, obezite (şişmanlık) gibi değiştirebileceğiniz risk faktörleri açısından değerlendirmenizin yapılması ve yaşam tarzınızı buna göre düzenlemeniz için hekiminize danışın.
