Corona virüsü (Covid-19) ile kanser arasındaki ilişki nedir?

Corona virüsü (Covid-19) ile kanser arasındaki ilişki nedir? Bilimsel çalışmalar ne söylüyor? Prof. Dr. Özgür Karcıoğlu yanıtladı…

Corona virüsü (Covid-19) ile kanser arasındaki ilişki nedir?

Kanser hastaları Covid-19 için daha yüksek risk altındadırlar. Bu süreçte enfeksiyon duyarlılığının artmaması ve virüse yakalanmamak için daha fazla korunmaları şart. Korunma ve izolasyon tedbirlerine doğru uyulmazsa ağır klinik tablolar ortaya çıkabileceğini ortadadır. Tedavi planlarının düzenlenmesi ile bu süreç çok daha doğru atlatılabilir.

Kanser hastalarının dezavantajlı tarafları ve ne tür önlemler alınması gerektiği konusunu Profesör Doktor Özgür Karcıoğlu ile konuştuk. Verdiği değerli bilgiler için teşekkür ederiz.

Kanser hastaları COVID-19 açısından neden daha dezavantajlıdır?

Kanser hastaları Covid-19 açısından üç sebeple daha dezavantajlıdır:

1. Kanserin kendisi bağışıklık sisteminin gücünü kırar ve tüm enfeksiyonlara, bu arada COVID-19’a da daha kolay yakalanmalarına neden olur.
2. Kansere karşı yapılan tedaviler, kemoterapi başta olmak üzere, bağışıklık baskılayıcıdır. Zorunlu olarak yapılacak operasyonlar da benzer şekildedir.
3. Aynı nedenlerle bu hastalar tüm enfeksiyonları olduğu gibi Covid-19’u da daha ağır geçirirler, entübasyon, yoğun bakım gereksinimi ve ölüm açısından daha yüksek risk taşırlar.

Ek olarak, kanser hastalarının diğer kişilere göre daha fazla olan zorunlu hastane ziyaretleri (port takılması, radyoterapi, PET CT çekilmesi, ilaç yenileme, konsültasyonlar gibi.) de hastaları Covid-19’a yakalanma açısından zorlamaktadır.

Kanserin şiddetli hastalıkla ilişkili olduğu bildirilmiştir. Geniş bir seride diğer hastalarda %8 olan kritik hastalık, mekanik ventilasyon, yoğun bakıma yatış oranının kanserlilerde %39 olduğu rapor edilmiştir. (Liang, 2020).

İtalya’da ölen 355 hasta içeren bir seride %20’sinin kanser tanılı olduğu görülmüştür, bu da topluma göre yüksek bir oran olduğundan kanserin ölüm için yüksek risk getirdiği düşünülmüştür (Onder, 2020).

“WHO—China Joint Mission on COVID-19” Çin’de Covid-19 hastaları içinde önceden tanı almış kanser olgularının ölüm hızı %7,6 iken komorbiditesi olmayan hastaların %1,4 oranında öldüğünü bildirmiştir (Report of the WHO–China Joint Mission on Coronavirus Disease 2019 (COVID-19). Available at https://www.Who.Int/docs/default-source/).

Kanserliler içinde daha özel risk taşıyan gruplar var mıdır?

Evet. COVID-19 tanısı konduğunda, önceki 1 ay içinde kemoterapi alan veya operasyon geçirenler, diğer kanser olgularına göre çok daha yüksek şiddetli hastalık geçirme riski taşırlar (3/4’e karşı 6/14) (Liang, 2020). Bu gruplara daha farklı bir özen gösterilmeli, yaşlarından bağımsız olarak karantinaya alınmalıdır.

Pandemi döneminde kanser tanısı konabilir mi? Girişimler eskisi gibi yapılabilir mi?

Hem evet hem hayır. Kanser tanısı ne kadar erken konursa sağ kalım beklentisi o kadar yüksek olacağından, olabildiğince en kısa zamanda tanısal girişimler yapılmalı, PET CT, biyopsi, MRG, endoskopi gibi işlemler ile tanı konup tedavi seçenekleri değerlendirilmelidir.

Ancak öte yandan Covid-19’a yakalanma korkusu, hastaları hastanelerden uzak tutabilmektedir. Bu bir yere kadar anlaşılabilir olsa da geç kalmanın bireysel riskleri Covid-19 riskleri ile iyi dengelenmelidir. Sonuç olarak Covid-19’a karşı gerekli önlemler alınmakla birlikte erken tanı girişimlerinin ertelenmemesinin daha doğru olacağı ortadadır.

COVID-19 açısından tanısal girişimlerde kanserlilere özgü zorluklar var mıdır?

Tanısal girişimlerde kanserlilere özgü zorluklar eve var. Örneğin iştah kaybı, kas-eklem ağrıları, halsizlik gibi birçok yakınma ve bulgu kanserli olgularda alışılmış yakınmalardır.

Gırtlak (larinks) ve akciğer kanserli hastalarda öksürük neredeyse sürekli olduğu için Covid-19 bulgusu olan öksürük kolayca atlanabilir. Nefes darlığı için de benzer durum söz konusudur. Hekimin bu nedenle daha dikkatli bir öykü ve muayene ile hastayı değerlendirmesi gerekir.

Kan sayımında lenfosit sayısının düşmesi (lenfopeni) önemli bir bulgudur, ancak kanserli hastalarda kemoterapi etkisi veya kanserin doğrudan baskılamasıyla zaten lenfopeni görülebilmektedir. Akciğer tomografisinde bazı kafa karıştırıcı görünümler olabilse de, COVID-19 bulguları kanser bulgularıyla kural olarak karışmaz.

Bakım ve tedavi yönünden kanserlilere özgü zorluklar var mıdır?

Maalesef evet. Kaynaklar kısıtlı olduğunda, tedavi ve bakım için gerekli bazı malzemeler yetmediğinde en çok etkilenecek gruplardan biri kanserlilerdir. Bu daha önce influenza pandemilerinde yaşanmıştı (Battershill, 2006).

Belli tedavi rejimlerini alan hastalarda, alternatif ajanlar tercih edilemediğinde, belli bir ilacın veya malzemenin yokluğu yaşamı tehdit edecektir (Alpert, 2019). Covid-19’un da geçmişteki salgınlarda olduğu gibi tıbbi malzeme ve ilaç konularında sıkıntı yaşatabileceği tahmin edilmektedir (Al-Shamsi, 2020).

21 Mart 2020’de ABD’nin Sağlık Bakanlığı’na bağlı; gıda, diyet eklentileri, ilaç, biyolojik medikal ürünler, kan ürünleri, medikal araçlar, radyasyon yayan aletler, veteriner aletleri ve kozmetiklerden sorumlu bürosu FDA’nın yayınladığı sıkıntı yaşanan ilaç listesinde 26 kanser ilacı vardır (U.S. Food & Drug Administration. FDA drug shortages. Available at https://www.accessdata.fda.gov/scripts/drugshortages/default.cfm. Accessed March 21, 2020).

Kanser hastalarının psikolojik durumları ile ilgili bu dönemde farklılık var mı?

Evet, bu dönemde farklılıklar mevcut. Pandemi koşullarında kanser hastalarının zaten kırılgan olan sosyal destekleri ve psikolojik durumları daha çok zorlanacaktır. Aileden ve bakıcılarından destek almaları sokağa çıkma kısıtlamaları, hastalık kapma endişesi gibi nedenlerle güçleşecektir.

Diğer insanlara göre daha yaşlı ve ek hastalıklara sahip olmalarının yanı sıra kanserin başlı başına bir risk oluşturduğunu bilinciyle daha fazla kaygı duyacaklardır. Reaktif veya majör depresyon riski daha da artacaktır.

Tüm bu risklere yönelik ek destekler alınmalıdır. Daha etkin bir iletişim için teknolojiden yararlanmak da önemli bir seçenektir.

Kanser hastalarının daha fazla korunmaya ihtiyacı var. Nelere dikkat edilmelidir?

• Temel olarak yatış, taburculuk, yoğun bakım veya operasyon gibi kararlar verilirken kullanılan kriterler değişmemektedir. Örneğin barsak kanseri nedeniyle tıkanma yaşayan bir hastada acil operasyon kararı pandemi nedeniyle değişmez.
• Gerekli olan tanı ve tedavi girişimleri olabildiğince ertelenmemeli, Covid-19′ a karşı önlemler alınarak gereken girişimler yapılmalıdır.
• Pandemi koşularında enfeksiyon riski yüksek olan ortamlara giriş en aza indirilmelidir, örneğin birçok onkoloji randevusu hastaneye gitmeden, uzaktan görüşme ile gerçekleştirilebilir.
• Belli koşullarda adjuvan kemoterapi gibi yaşamsal olmayan bazı girişimler pandemi sonrasına ertelenebilir.
• Cerrahi müdahale, hastaneye yatış gibi kararlar pandemi koşullarında farklı yönde sonuçlanabilir. Hekim ve hasta bunları açıklıkla tartışarak karar vermelidir.
• Kanser hastalarının sosyal destekleri ve psikolojik durumlarına dikkat edilmeli, ek destekler alınmalıdır.
• Son olarak, el hijyeni, fiziksel uzaklık, maske gibi önlemlere sıkı sıkıya bağlı kalmak konularında kanser olgularının eğitimi çok daha açık ve yakın iletişim ile gerçekleştirilmelidir. Örneğin dışarıya çıkmak zorunda kaldığında cerrahi maskenin yetmeyeceği, siperlik gibi ek koruma önlemlerinin de gerekebileceği, dışarıdaki sürelerini en aza indirmeleri zorunluluğu belirtilmelidir. Malpraktis (hekim veya diğer sağlık personeli tarafından gerçekleştirilen tıbbi müdahalenin hukuka uygunluk şartlarını taşımaması nedeniyle hastanın zarara uğraması) olasılığının en aza indirilmesi ve hastanın sağlığını en üst düzeyde koruyabilmek için bu noktalara uyulduğu kayıtlara geçirilmeli, hastanın tedavi seçenekleri de bu iletişim ile değerlendirilmelidir.

Biyografi: Prof. Dr. Özgür Karcıoğlu

1969 yılında Aydın’da doğdu. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden 1993 yılında mezun olup 1994’te Dokuz Eylül Üniv. Tıp Fak. (DEUTF) Acil Tıp AD Araştırma Görevliliğine başladı.

1998’de ‘Acil Serviste Kardiyopulmoner Resusitasyon Uygulanan Hastalarda End-Tidal CO2 Monitörizasyonunun Rolü’ konulu uzmanlık tezi ile Acil Tıp Uzmanı oldu. Ekim 2004’te DEÜTF Acil Tıp AD’da Doçent unvanı aldı. 2005 Nisan-2007 Eylül arasında aynı anabilim dalında başkanlık görevinde bulundu. 2007’den itibaren Sağlık Bakanlığı’na bağlı İstanbul Bakırköy Eğitim ve Araştırma Hastanesinde Acil Tıp Kliniği eğitim direktörü olarak görev aldı. Ocak 2009’dan sonra Acıbadem Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Tıp Anabilim Dalı Başkanı ve Bakırköy Acıbadem Hastanesi Acil Servis Sorumlusu olarak çalıştı. 2010 yılında Acıbadem Üniversitesi bünyesinde Profesör unvanı aldı.

Eylül 2007-2009 arasında Türkiye Acil Tıp Derneği Yönetim Kurulu üyesi olarak görev aldı. İstanbul Tabip Odası, Türkiye Acil Tıp Derneği, Ulusal Travma ve Acil Cerrahi Derneği, Acil Tıp Uzmanları Derneği, Tıp Eğitimini Geliştirme Derneği, American College of Emergency Physicians (ACEP), European Society of Emergency Medicine üyesi. 2014 yılında kurucusu olduğu Toplumsal Afet Derneği’nin Başkanlığını yürütüyor. TATD bünyesinde Sepsis çalışma grubunun başkanı, Travma ve Resüsitasyon çalışma gruplarında aktif üyesi. 2017 yılında “Fellow of Emergency Medicine Association of Turkey” (FEMAT) üyeliği ödülü aldı.

2012 ve 2016 yılında Amerikan Kalp Derneği (AHA) bünyesinde Temel ve İleri Kardiyak Yaşam Desteği (BLS ve ACLS) Eğitici Eğitimi Sertifikası aldı. Bu süreç içinde DEUTF Acil Tıp akademik yapısı içinde yürütülen ve tamamlanan 22, diğer bir üniversitede 1 uzmanlık tez çalışmasında tez danışmanı olarak görev yaptı.

Acil tıp ile ilgili uluslararası hakemli dergilerde 111, ulusal hakemli dergilerde 65 bilimsel yazı ve makale, editörlük yaptığı 2 çeviri, 3 özgün kitap ve 33 kitap bölümü yayınlandı. Halen ‘Trauma Surgery’ başlıklı orijinal İngilizce Üniversiteler ve uzmanlık dernekleri bünyesinde düzenlenen çeşitli sempozyum ve konferanslarda görev aldı. 2007’de İzmir’de düzenlenen III. Ulusal Acil Tıp Kongresi’nde Kongre başkanlığı yaptı. Ulusal ve uluslararası bilimsel kongrelerde sözlü veya poster olarak sunulan 116 bildiride katkısı oldu.

COVID-19 salgınına ilişkin yazı ve benzeri bilgileri, tanı ve tedavi süreçleri, yayılım, bulaş, korunma ve tedavi yöntemlerini içeren ‘COVID-19 TANI VE TEDAVİSİ’ başlıklı kitabı Ematip kitabevi tarafından basılmıştır.

Kaynaklar:

1. Yu J, Ouyang W, Chua MLK et al. SARS-CoV-2 transmission in cancer patients of a tertiary hospital in Wuhan. medRxiv, 2020 [Preprint, doi: https://doi.org/10.1101/2020.02.22.20025320].
2. Dignani MC, Costantini P, Salgueira C, et al. Pandemic 2009 influenza A (H1N1) virus infection in cancer and hematopoietic stem cell transplant recipients; a multicenter observational study. F1000Res 2014;3:221. https://doi.org/10.12688/f1000research.5251.2
3. Liang W, Guan W, Chen R et al. Cancer patients in SARS-CoV-2 infection: A nationwide analysis in China. Lancet Oncol 2020;21:335–337. https://doi.org/10.1016/s1470-2045(20)30096-6
4. Onder G, Rezza G, Brusaferro S. Case fatality rate and characteristics of patients dying in relation to COVID-19 in Italy. JAMA 2020 [Epub ahead of print]. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32203977/
5. Al-Shamsi HO, Alhazzani W, Alhuraiji A, et al. A Practical Approach to the Management of Cancer Patients During the Novel Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) Pandemic: An International Collaborative Group [published online ahead of print, 2020 Apr 3]. Oncologist. 2020;10.1634/theoncologist.2020-0213. https://doi.org/10.1634/theoncologist.2020-0213
6. Report of the WHO–China Joint Mission on Coronavirus Disease 2019 (COVID-19). Available at https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/who-china-joint-mission-on-covid-19-final-report.pdf
7. Battershill PM. Influenza pandemic planning for cancer patients. Curr Oncol 2006;13: 119–120. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1891185/
8. Alpert A, Jacobson M. Impact of oncology drug shortages on chemotherapy treatment. Clin Pharmacol Ther 2019;106:415–421. https://doi.org/10.1002/cpt.1390
9. S. Food & Drug Administration. FDA drug shortages. Available at https://www.fda.gov/drugs/drug-safety-and-availability/drug-shortages Accessed March 21, 2020.

Corona virüsün çocuklar, bebekler ve hamilelik üzerine etkileri (Bilimsel makale)