KPMG, Avrupa’nın önde gelen 8 lig şampiyonunun mali durumunu inceleyen geleneksel raporunu hafta başında yayınladı. Avrupa Şampiyonları Raporu 2022 adlı çalışma 2020-21 sezonuna ait verileri mercek altına alıyor. Raporda Süper Lig şampiyonu Beşiktaş da var.
Avrupa Şampiyonları Raporu 2022
KPMG’nin futbola ilişkin çalışmalarına yer verdiği Football Benchmark, 2020-21 sezonunda Avrupa’nın önde gelen sekiz liginde şampiyonluk ipini göğüsleyen 8 takımın mali durumuyla ilgili hazırladığı raporu hafta başında web sayfasında yayınladı. Çalışma Manchester City, Atletico Madrid, Bayern München, Internazionale, Lille, Sporting, Beşiktaş ve Ajax‘ın mali başarımlarını mercek altına alıyor.
Bu yıl 6’ncısı yayınlanan ayrıntılı raporun kısa bir özetini sizlerle paylaşıyoruz.
Avrupa Şampiyonları Raporu 2022
(European Champions Report 2022)
Football Benchmark’ın bu yılki raporunda 2020-21 sezonunda Avrupa’nın önde gelen sekiz liginde şampiyon olan kulüplerin mali durumu incelenmektedir. Avrupa’nın sekiz lig şampiyonunun mali performansları, geçen sezon olduğu gibi, bu sezon da koronavirüs salgınının etkisiyle olumsuz seyir gösterdi. Raporda değinilen kulüplerin çoğunluğu Mayıs-Haziran 2021’de sona eren mali dönemde büyük kayıplar kaydettiler. Bu kulüplerin toplam gelirlerinin hâlâ salgın öncesindeki düzeyin altında olduğu görülmekte.
Avrupa’nın sekiz önde gelen ligine genel olarak bakıldığında maç günü gelirlerinin neredeyse tamamen yitirildiği görülmekle beraber, geçen sezona kıyasla artış gösterdikleri halde, yayın gelirleri ve ticari gelirlerin yüksek oyuncu giderleri ile azalan oyuncu satış/kiralama gelirlerini karşılayamadığı gözlemlenmektedir. Buna ek olarak, yayın gelirlerindeki artışın da çoğunlukla 2019-20 sezonunda ertelenmiş olan maçlar ile bağlantılı olan ödemelerden kaynaklandığının altını çizmekte yarar var.
Manchester City ilk kez ezeli rakibi Manchester United’ten daha yüksek gelir elde etmeyi başardı.
Manchester City, toplam işletme gelirlerinde yıllık büyüme kaydeden ve Kovid-19 öncesindeki son sezon olan 2018-19 sezonunun toplam gelirlerini aşmayı başaran tek şampiyon oldu. Gökmaviler, 644 milyon avro değerindeki toplam geliriyle, Süper Lig Şampiyonu Beşiktaş veya Portekiz Şampiyonu Sporting’den on kat daha fazla kazanç sağladı. Ayrıca, 557 milyon avro gelir eden yerel rakibi Manchester United’den de bir adım önde olmayı ilk kez başardı.
Internazionale on yıl aradan sonra Serie A şampiyonu oldu.
Mavi-Siyahlılar, 2018-19 sezonundaki toplam tutara göre işletme gelirinde 20 milyon avro daha az kazanç sağlamış olsa da geçen yıla kıyasla %19 büyüme kaydetmiş durumda. Maç günü gelirlerindeki kayıp, işletme maliyetlerindeki artış ve oyuncu alım-satım faaliyetlerinden elde edilen düşük gelir sonucunda, 2020-21 sezonunda 245.6 milyon avro ile, bir İtalyan futbol kulübü tarafından kaydedilen en yüksek zararı yaşayarak rekor kırdı.
Ligue 1 şampiyonluğu dokuz yıl aradan sonra Lille’ye geçti.
Lille, toplam işletme gelirlerinin yıldan yıla düştüğünü görse de UEFA turnuvalarında daha iyi performanslar sergilemesi nedeniyle, pandemiden etkilenen son iki sezonda, Kovid-19 öncesi döneme göre daha yüksek toplam gelir kaydeden tek şampiyon olarak dikkati çekiyor. Bununla birlikte, azalan gelirleri ile tutarlı personel maliyetleri yan yana konulduğunda personel maliyetlerinin işletme gelirlerine oranı %106’ya ulaşmakta. Bu, sekiz şampiyon arasındaki en yüksek oran olarak dikkati çekiyor.
Avrupa’nın sekiz şampiyonu arasında şampiyonluk ünvanını koruyan tek kulüp Bayern München oldu. Alman panzeri, 2019-20 sezonunda, toplamda otuzbirinci, ardı ardına dokuzuncu şampiyonluğunu kutladı.
Bayern München, geçen iki sezonda artan personel maliyetlerine ve azalan toplam gelire karşın, bir yıl öncesine göre biraz daha düşük olsa da, kâr kaydeden tek kulüp olarak parlamakta. Ayrıca, personel maliyetlerinin işletme gelirlerine oranını %58 düzeyinde tutarak sekiz kulüp arasındaki en düşük noktayı tutturmayı başardılar.
La Liga’da altı yıl sonra yeniden Atletico Madrid şampiyon oldu.
Atletico Madrid, bir yıl önce elindeki büyük yıldızları elden çıkarması sonucunda geçen yılı 1.8 milyon avro net gibi çok düşük bir zarar ile kapatmıştı. Oyuncu alım satımındaki çarpıcı düşüş ve pahalı transferler nedeniyle bu sezonki mali başarımında 111.7 milyon avro’luk şaşırtıcı bir kayıp görülmekte.
Beşiktaş son derece çetin geçen bir mücadele sonunda, üç yıl aradan sonra, Türkiye Şampiyonu oldu.
Siyah Beyazlılar kârlılık rakamlarında iyileşme kaydeden tek şampiyon oldu. 44,4 milyon avro net zarara uğramasına karşın, önceki döneme kıyasla kayıpları neredeyse yarıya azaltmayı başardı. Bu dikkat çekici gelişme özellikle kadro maliyetlerindeki yıllık %48 oranındaki düşüşten kaynaklanmaktadır.
Hollanda’da 2019-20 sezonunda Ajax lider durumdayken Kovid-19 salgını nedeniyle Eredivisie şampiyon ilan edilmeden yarıda kesilmişti. 2020-21 sezonunda Ajax şampiyonluğu kazandı. Portekiz’de ise Sporting ondokuz yıl sonra şampiyonluğunu ilan etti.
Ajax ve Sporting işletme gelirlerinde düşüş, personel maliyetlerinde ise ılımlı bir artış yaşadılar. Bunun sonucunda personel maliyeti ile işletme geliri oranında artış, sonuç rakamında azalma ile karşılaştılar.
Toplam işletme gelirlerine bakıldığında sekiz şampiyonun rakamlarının birbirinden farklı resimler oluşturduğu görülmekte.
Bir önceki sezonun ertelenen maçları sayesinde ek yayın gelirleri elde eden ve Avrupa turnuvalarında üst turlara çıkan kulüpler toplam gelirlerini arttırabildiler. Internazionale’nin işletme geliri bir yılda %19 (55 milyon auro) oranında yükseldi. Toplam faaliyet gelirlerinde en büyük düşüşü yaşayan kulüpler ise Ajax (-37 milyon avro, %23 azalma) ve Beşiktaş (-15 milyon avro, %21 azalma) oldu.
Tarihinde ilk kez UEFA Şampiyonlar Ligi finaline çıkmanın kazanımını yaşayan Manchester City, bir önceki yıla göre toplam gelirlerinde %17 oranında bir artış sağlayarak, 96 milyon avro daha fazla gelir elde etti. Gökmaviler, 644.2 milyon avro tutarındaki toplam gelir ile yalnızca sekiz şampiyon arasında değil, Avrupa çapında da en yüksek düzeyi yakaladılar. Real Madrid (640.5 milyon avro), Bayern München (597.5 milyon avro), Barcelona (580.7 milyon avro), Manchester United (557.4 milyon avro) ve Chelsea (494.8 milyon avro) gibi devler Premier Lig şampiyonun gerisinde kaldılar.
Aşağıdaki çizge 2020-21 sezonunun işletme gelirlerinin alt kırılımlarını göstermektedir. En sağda görülen oran geçen yıla kıyasla yaşanan değişimi ifade etmektedir.
Broadcasting: Yayın, Commercial & Other: Ticari ve diğer, Matchday: Maçgünü, Total Operating Revenues: Toplam işletme gelirleri
Pandemiden en çok etkilenen gelir kalemi maçgünü gelirleri oldu
Pandemiden en çok etkilenen gelir kalemi maçgünü gelirleri olduSezon başında veya sonunda stadyumlarda sınırlı kapasiteye izin veren bazı yerel düzenlemeler olsa da çoğu kulübün maçgünü geliri sıfıra yakındı. Rapora konu olan sekiz kulübün 2018-19 sezonundaki maçgünü gelirlerinin toplam 359 milyon avro olduğunu görüyoruz.
Altı şampiyonun yayın gelirleri artış gösterdi
Yayın gelirlerine baktığımızda altı kulübün artış, iki kulübün düşüş yaşadığını görmekteyiz. Yayın gelirlerlerini arttıran altı kulüp için önemli etkenlerden biri, 2019-20 sezonu kapsamında Haziran ayından sonra oynadıkları ertelenen maçlarına ilişkin gelirlerdi. Ayrıca Internazionale, Atletico Madrid ve Machester City Avrupa kupalarında oynadıkları maçlar sayesinde de gelirlerinde ciddi oranda artış sağladılar. Yayın gelirlerini arttıramayan iki şampiyon, yani Lille ve Ajax, Ligue 1 ve Eredivisie’nin 2020 yılının bahar aylarında yarıda kesilmesi sonucunda ertelenmiş ödeme gibi bir kaynaktan yararlanamadılar.
Beşiktaş dışındaki tüm şampiyonlar ticari gelirlerini atırmayı başardılar.
Ticari gelirlerdeki artış önceki sezonun ertelenen maçlarına ilişkin geciken ödemeler ile yeni ticari sözleşmelerden kaynaklanmakta. Uzun bir aradan sonra lig şampiyonluğunu kazanan Sporting, Atletico Madrid ve Lille ilgi artışı, iyileştirilmiş sözleşme koşulları ve artan ürün satışlarından faydalandılar.
İşletme maliyetlerinde düşüş olmadı. Yedi şampiyon kâr edemedi.
Art arda 29 yıl kâr üretmeyi başaran Bavyera kulübü Bayern München’in, futbol sahasındaki rekabet gücü ile finansal sürdürülebilirlik arasında kurduğu denge ile, Avrupa spor tarihinin en iyi yönetim modellerinden birini temsil ettiği açıkça görülmekte.
Pandemi koşulları nedeniyle belli gelir kalemlerinde düşüş yaşanmasının yanında işletme maliyetlerinde herhangi bir azalma olmaması, Bundesliga şampiyonu haricindeki diğer yedi şampiyonun ciddi kayıplar yaşamasına neden oldu. Internazionale (245.6 milyon avro) ve Atletico Madrid (111.7 milyon avro) şampiyonlar arasında en yüksek kaybı yaşayan takımlar. Ancak, yine de Katalan dev Barcelona’nın 2020-21 sezonunda yaşadığı 481.3 milyon avro tutarındaki tarihi rekor zarardan çok uzaklar. Süper Lig Şampiyonu Beşiktaş 44.4 milyon avro net kayıp kaydetmesine karşın, kârlılık rakamlarında iyileşme sağlayan tek şampiyon olarak göze çarpıyor. Manchester City henüz rakamlarının tamamını açıklamadığı için kârlılık değerlendirmesine alınmamıştır.
Yandaki çizge sekiz şampiyonun (avro olarak) kar/zarar durumunu göstermektedir. Eksi değerler kayıp anlamındadır.
Oyuncu transferi harcamaları
Şampiyon takımların son dört sezondaki transfer harcamalarını genel bir bakışla değerlendirdiğimizde, daha küçük liglerdeki takımların genç oyuncuları uygun fiyatlarla yetiştirip veya satın alıp Avrupa’nın ilk sekiz ligindeki takımlarına sattıkları gibi bir manzara görmekteyiz. Nitekim, Manchester City 294 milyon avro ile en yüksek transfer harcaması yapan kulüp olarak dikkati çekerken, Atletico Madrid ve Bayern München’in son dört sezon boyunca toplam 100 milyon avronun üzerinde net transfer harcaması kaydettiği görülmekte.
Internazionale, son iki futbol sezonunda net transfer harcamalarında en belirgin düşüşü gösteren şampiyon olarak göze çarpıyor. Bu arada, oyuncu alım-satım gelirleri iş modellerinin temel unsuru olan Sporting, Ajax ve Lille’nin toplam net transfer harcamalarının düşük olduğu göze çarpmakta. Üç kulüp için de giden oyuncuların geliri gelen oyuncuların harcamasından daha yüksek (Ajax için 2018-19 sezonu hariç).
Oyuncuların piyasa değerleri ve kulüplerin kadro değerleri de Kovid-19’dan ciddi şekilde etkilendi.
Manchester City, 1,237 milyar avro ile dünyanın en değerli kadrosuna sahip olmasının yanında Chelsea ve Manchester United ile birlikte kadro değeri açısından 1 milyar avro sınırını aşan üç kulüpten biridir. İngiliz şampiyonuna ek olarak Atletico Madrid, Ajax ve Internazionale (%12 oranındaki düşüş yaz döneminde önemli oyuncuların ayrılmasından kaynaklanmakta) son iki yıldır kadro değerlerinin düştüğünü görmekteler. Bunun tersine Beşiktaş, Lille, Sporting ve Bayern München 2020 yılının Ocak ayından bu yana kadro değerlerini artırmayı başardılar.
Aşağıdaki çizge sekiz şampiyon kulübün kadro değerlerinin Ocak 2020 ile Ocak 2022 dönemleri arasındaki değişimini (avro olarak) göstermektedir.
Sosyal medya şampiyonların futbolseverler tarafından ne derece tutulduğunu sergilemekte.
Avrupa’nın sekiz şampiyonunun sosyal popülaritesine baktığımızda, Ajax ve Bayern München’in liglerinde mücadele eden diğer kulüplerin toplamından daha fazla takipçisi olduğunu görüyoruz. Aşağıdaki çizgede görüldüğü gibi Bavyeralılar sekiz şampiyon arasında en çok takip edilen takım olarak dikkat çekerken, Gökmaviler az farkla ikinci sırada yer alıyor.
Öte yandan, bu sezonun şampiyonları arasında ilk iki sıraya yerleşmiş olan iki büyük kulüp, Barcelona (282 milyon takipçi) ve Real Madrid (279 milyon takipçi)’in egemen olduğu dünya genelindeki sıralamada sekizinci ve dokuzuncu sırayı alabilmiş durumdalar. Sosyal medya analizindeki en düşük oran, Paris Saint-Germain’in 143 milyon takipçisiyle başta olduğu Ligue 1’in şampiyonu Lille’ye ait. Fransa Şampiyonu Lille, 4 milyon takipçiyle Ligue 1’in yalnızca %2’sini temsil etmekte.
Aşağıdaki çizgede şampiyon kulüplerin toplam takipçileri ile mücadele ettikleri yerel liglerdeki diğer takımların toplam takipçi sayısı karşılaştırılmaktadır.
Avrupa Şampiyonları Raporu 2022, KPMG’nin Küresel Spor Başkanı Andrea Sartori’nin gözlemlerine de yer vermiş.
Andrea Sartori çalışmanın verilerini aşağıdaki sözlerle yorumluyor.
‘Çalışmamız, Kovid-19 pandemisinin Avrupa’nın en önde gelen sekiz şampiyonunun yaklaşık olarak yarım milyar net kayıp yaşamasına neden olduğunu açıkça gösteriyor. Stadyumların yeniden açılması ve yakın zamanda imzalanan bazı büyük ticari anlaşmalar şu anki ve gelecek sezonlar için bir miktar iyimserlik sağlasa da, pandemi finansal sürdürülebilirlik sorunlarını ve bir bütün olarak futbol ekosisteminin kırılganlığını büyüttü. Aynı zamanda, bu sıkıntı geçen yıl Avrupa Süper Ligi kurulması girişimine de yol açtı. Bu plan kısa süre içinde iptal edilmiş olsa da Avrupa turnuvalarının ve yerel liglerin maç takvimleri, maliyet kontrol önlemleri, ekonomi ve yönetişimde yeniden yapılanma gereksinimleri ve transfer sistemi de dahil olmak üzere ortaya çıkardığı tüm kaygılar hala masa üstünde duruyor.’
Avrupa Şampiyonları Raporu 2022 çalışmasının tamamını okumak isterseniz buradan ulaşabilirsiniz.
Pandeminin vurduğu sert darbe Avrupa futbolunun sorunlarının gün yüzüne çıkmasını sağladı.
Andrea Sartori’nin söz ettiği sorunlar Avrupa futbolunun geleceği açısından ciddi bir öneme sahip. Büyük çoğunluğu ABD, Ortadoğu, Asya ve Rusya kökenli olan varsıl girişimcilerin yaptığı yatırımlarla git gide büyüyen futbol ekonomisi şu anda oldukça zorlu bir darboğazdan çıkmaya uğraşıyor. Avrupa kulüpleri bu darboğazdan çıkış savaşımını bir fırsat olarak görmeliler bence. Özellikle oyuncu ve teknik adam harcamalarındaki ölçüsüz artışlar kulüplerin mali tablolarını düşündürücü derecede sarsmış durumda.
Küresel ekonomi futbol dünyasını o derece çılgın rakamların içine attı ki futbolun bir spor dalı olduğu neredeyse unutulmak üzere. Büyük lig ve turnuvaların destekleyicileri futbolu yalnızca bir eğlence dalı olarak görmekteler. Şu anda Avrupa futbolu bu bakış açısının sıkıntılarıyla boğuşuyor. Avrupa Süper Ligi gibi dev bütçeli organizasyonları denemek yerine başta kadro harcamaları olmak üzere futbol pazarında söz konusu edilen tutarların daha ölçülü düzeylere indirilmesi gerektiğini düşünüyorum.
Büyük ligler ile küçük ligler arasındaki farkın biraz kapatılarak parasal gücün sağladığı kazanımları azaltıp sportif ruhun sağladığı kazanımları öne çıkarmakta yarar var. Hayran kitlesini dünyanın dört bir yanına yaymayı başarmış olan dev bütçeli kulüpler bile bu denli büyük kayıpları uzun süre karşılayamazlar. Dolayısıyla, Avrupa futbolu bir araya gelerek gider kalemlerini daha ölçülü düzeylere indirmek doğrultusunda kararlar almalıdır. Çünkü, pandeminin futbol dünyası üzerindeki etkileri biraz daha sürecek gibi görünüyor.
