Bugün birçok insan uyku problemleriyle boğuşuyor. Sanayileşme ve modern hayatın etkisiyle daha fazla uyarana maruz kalarak uyuyan ya da hiç uyumayan kişilerde melatonin salgılanması kısıtlı oluyor. Bu da uyku bozukluklarına yol açıyor. Melatonini doğal yollardan desteklemek önem taşıyor ancak yeterli olmadığı durumlarda takviye kullanmak gerekebiliyor. Çalışmalar, melatonin seviyesinin yaşla birlikte düştüğünü ve bunun da uyku bozuklukları gibi sirkadiyen ritimle ilgili şikayetleri artırabileceğini göstermiştir.
Peki melatonin nedir ve neye iyi geliyor? Vücudumuzun biyoritmik önemine dikkat çeken Dr. Elif Pahsa, melatonin üretimi için gerekli olan etmenleri ve faydalarını anlattı.
Melatonin nedir?
Melatonin, insan vücudunda doğal olarak bulunan ve uyku-uyanıklık döngüsünü düzenleyen bir hormondur. Beynin hemen altında bulunan pineal bez ya da diğer adıyla epifiz bezi tarafından salınır.
Melatonin, uyku-uyanma zamanlamasının yanı sıra, kan basıncının düzenlenmesi ve mevsimsel üreme dürtüleri gibi sirkadiyen ritim, yani günlük döngü ile değişen faktörleri senkronize etmede önemli rol oynar.
Melatonin’in etkilerinin çoğu melatonin reseptörlerinin aktif hale gelmesi ile meydana gelirken, diğer etkiler hormonun antioksidan rolünden kaynaklanmaktadır. Bitkilerde oksidatif strese karşı savunma işlevi de gören melatonin bu sayede aynı zamanda çeşitli gıdalarda da bulunur.
İlaç veya takviye olarak kullanılan melatonin ise genellikle bir laboratuvarda sentetik olarak üretilir. Melatonin bir diyet takviyesi olarak jet lag veya vardiyalı çalışma gibi uyku sorunlarının kısa süreli tedavisi için doktor tavsiyesi ile kullanılmalıdır.
Melatonin en yaygın olarak hap formunda üretilir, ancak yanak içine veya dilin altına yerleştirilebilen formları da mevcuttur. Bu sayede ağız yoluyla alınan melatonin doğrudan vücut tarafından emilir.
Melatonin’in Etkileri Nelerdir?
Melatonin’in vücuttaki asıl işlevi, gece ve gündüz döngülerini veya uyku-uyanıklık döngülerini düzenlemektir. Karanlık, normal şartlarda vücudun daha fazla melatonin üretmesine neden olur ve bu da vücudun uykuya hazırlanması için işaret verir.
Aydınlık ve ışık ise melatonin üretimini azaltır ve vücuda uyanık olmaya hazırlanma sinyalini verir. Uyku sorunu olan bireylerde yaygın olarak düşük melatonin seviyelerine görülebilir.
Uyku düzenlemesi için takviye alınarak kullanılan melatonin hormonunun etkili olduğuna dair kesin kanıtlar henüz elde edilmemiştir.
Yapılan araştırmalar sonucunda düzenli kullanımla birlikte uyku başlangıcının yaklaşık altı dakika daha erken olduğu görülmekle beraber, toplam uyku süresinde bir değişiklik olmadığı kayda geçilmiştir. Buna ek olarak melatonin kullanımının bırakılması ile birlikte, bir sene içinde uyku başlangıcındaki kısalmanın ortadan kalktığı görülmektedir.
Kaliteli uyku için karanlık şart
Melatonini epifiz bezinden salgılanan mucize bir hormon olarak niteleyen Dr. Elif Pahsa, melatoninin vücudun biyoritmini düzenlemekten sorumlu olduğunu belirterek her hücreyi etkilediğine dikkat çekiyor. Melatoninin gece uykusu sırasında vücudu yenileyip bağışıklığı güçlendirdiğini ve birçok hastalıktan korunmayı sağladığını ifade eden Pahsa şu bilgileri paylaştı:
“Melatonin gece 23.00’da salgılanmaya başlıyor, 02.00 civarında en üst düzeye ulaşıyor. Daha sonra azalarak yerini sabaha karşı kortizol hormonuna bırakıyor. Ancak melatoninin salgılanabilmesi için bazı şartların sağlanması gerekiyor. Öncelikli olarak karanlık bir ortam şart. En ufak bir ışık hüzmesinden bile etkilenebiliyor. Bu nedenle gece lambası kullanmamak, akşamın ilerleyen saatlerinde telefona bakmayı bırakmak gerekiyor. Telefon ışığı da mavi ışık yayarak bu salgılanmayı etkiliyor.”
Doğal yollarla vücudun melatonin üretimi desteklenebilir
Melatonin için dışarıdan alınan desteklerin de faydalarına değinen Pahsa, öncelikle doğal yollarla vücudun melatonin üretimini desteklemek gerektiğini söylüyor. Işıktan uzak, kaliteli bir uyku uyumanı n ve proteince zengin içerikli gıdalarla beslenmenin öneminin altını çizen Pahsa, “Vücuttaki B6 vitamini eksikliğinin önlenmesi de melatonin üretimi açısından gereklidir” diyor.
Melatoninin faydaları
- Vücudun normal fonksiyonlarına katkı sağlayan melatonin hormonu, uyku kalitesini artırıyor. Melatonin takviyesi, uykusuzluk ya da jet-lag gibi durumlarda uykunun düzenlenmesini destekliyor. Melatonin hormonu uyku kalitesine katkısı dışında bağışıklık sistemi, vücut sıcaklığı, kan basıncı ve kortizol hormonu seviyesinin düzenlenmesine de katkı sağlıyor.
- Bağışıklığı güçlendiren melatonin, kansere karşı da kalkan görevi görüyor. Melatoninin kanser hücrelerini küçülttüğünü gösteren birçok klinik çalışma bulunuyor.
- Melatonin hormonu aynı zamanda güçlü bir antioksidandır. Bu özelliği sayesinde hem göz yapılarını hücresel hasara karşı korur hem de kısırlık tedavisinde yumurta kalitesini iyileştirerek hamile kalma oranlarında artış sağlar.
- Melatonin, vücuttaki hasarlı hücreleri onarır, anti-aging etkisi sağlar.
- Melatonin, menopoz kaynaklı ateş basması, gece terlemelerinin şiddet ve sıklığını azaltır. Aynı zamanda kemik sağlığı üzerine koruyucu etkileri vardır.
- Kulak çınlaması ve Alzheimer gibi sorunların çözümü için de melatoninin fayda sağladığını gösteren klinik çalışmalar var.
