Strep A nedir? Belirtileri neler? Nasıl teşhis edilir? Gripten farkı ne? Nasıl bulaşıyor? Neden çocukları etkiliyor? Hızlı strep testi ve bilinmesi gerekenler…
Strep A: Yeni bir salgınla mı karşı karşıyayız?
Strep A nedir?
Strep A, boğazda ve deride görülen, ölümcül sonuçlar doğurabilen hastalık olarak son dönemde çocuk ölümlerine yol açması nedeniyle gündeme geldi. Strep A belirtileri arasında genellikle hızlı bir şekilde başlayan boğaz ağrısı ve yutkunma ile gelen ağrı görülüyor. Strep A tükürük damlacıkları yoluyla havadan ve burun salgısı şeklinde bulaşabiliyor.
Strep A, çok sayıda enfeksiyona neden olabilen A Grubu Streptokok bakterisini ifade ediyor.
Vakalar genellikle hafif geçiyor ancak A Grubu strep ciddi enfeksiyonlara yol açabiliyor.
Strep A nedeniyle bakteriler vücudun derinliklerine inerek akciğerleri, kasları ve kan dolaşımını enfekte ettiğinde ortaya çıktı.
Strep A belirtileri neler?
Strep A semptomları genellikle grip benziyor ve esas olarak bazen “strep boğaz” olarak adlandırılan boğaz ağrısını barındırıyor.
Strep A bakterisi, genellikle insanların boğazına ve derisine yerleşerek zaman zaman soğuk algınlığı ve boğaz şişliğine yol açmasıyla biliniyor. Vücudun bazı bölümlerinde kızarıklık ve deri enfeksiyonunun oluşmasına neden olan bakteriler, bazı vakalarda ciddi komplikasyonlara ve ölümlere yol açabiliyor.
Genellikle hızlı bir şekilde başlayan boğaz ağrısı ve yutkunma ile ağrı. Ateş (38°C veya üstü) Kırmızı ve şişmiş bademcikler, bazen dil üzerinde beyaz lekeler. Yumuşak veya sert damakta küçük kırmızı lekeler. Baş ağrısı. Bulantı ve/veya kusma. Boyunda şişmiş lenf bezleri. Vücut ağrıları ve deride döküntü.
Bu hastalıkta viral enfeksiyonlarda daha çok gördüğümüz burun akıntısı, göz kızarıklığı, öksürük, ses kısıklığı, ishal gibi şikayetler genelde olmaz.
Grip mi yoksa strep A bakterisi mi?
Avrupa’da Strep A bakterisinin yol açtığı hastalıklar nedeniyle hayatını kaybeden çocukların sayısı gün geçtikçe artıyor. Peki gündemi meşgul eden bu bakteri nasıl bulaşıyor? Gripten ayrılan özellikleri neler?
Bir tarafta grip, diğer tarafta ise yeni bir bakteri türü olan Strep A. Her ikisinin de şikâyeti birebir aynı. CNN Türk’e konuşan KKB Uzmanı Elvin Alaskar, Strep A bakterisi ile ilgili “Ebeveynler çok zor ayırt edebilir. Dolasıyla bunu ayırt etmemiz için doktor muayenesi şarttır” ifadelerini kullanırken, hastalığın belirtileri ve gripten ayrılan özelliklerini şu sözlerle sıraladı: “Halsizlik, boğaz ağrısı, ateş vs. Gripten farklı olarak işte nezle, hapşırma, burun akıntısı bu bakteride biraz daha az görülüyor.”
“Ölüme yol açabilir!”
Strep A hastalığının da griple aynı şekilde bulaşmasının mümkün olduğunu belirten Alaskar, “Enfeksiyonlardan farklı olarak antibiyotik tedavisi ile oluyor. Ebeveyn de çocuk hastalandı antibiyotik tedavisi ama buna rağmen tedaviye rağmen yükseliyorsa hastaneye başvurmasında fayda var. Çünkü ölüme yol açabilir” sözleriyle uyarıda bulundu.
Yeni bir salgınla mı karşı karşıyayız?
Kasım 2022’de Birleşik Krallık Sağlık Güvenlik Ajansı yeni bir S. pyogenes salgının başlamış olabileceğini bildirdi. Halk sağlığı uzmanları, pandemi sırasında görülme sıklığı azalan ve 100 bin çocukta 0,5 oranına inen S. pyogenes enfeksiyonlarının görülme sıklığının iki misline çıktığını ve bu enfeksiyona bağlı ölümlerin saptandığını bildirdi.
Türkiye’de ilk ölüm vakası
Türkiye’de de çocuklar arasında yayılan Strep A bakterisi, Ankara’da can aldı. Üç yaşındaki Aras Sönmez’in 10 Ocak’ta boğaz ağrısı ve soğuk algınlığı şüphesiyle özel bir hastaneye götürüldüğü, aynı günün akşamı yine rahatsızlanması üzerine Etlik Şehir Hastanesi’nde yoğun bakıma alındığı, bir gün sonra da yaşamını yitirdiği ortaya çıktı.
Pandemi önlemlerinin çoğunun artık uygulanmadığı, omicron, influenza ve RSV virüslerinin görülme sıklığındaki baş döndürücü hızla arttığı ve çocuklarda üst solunum yolu enfeksiyonlarına neden olduğu bu dönemde S. pyogenes enfeksiyonlarını fark etmek hiç de kolay değildi. Aslında antibiyotiklerle çok kolay tedavi edilen bu enfeksiyon, tedavi edilmezse günler içinde kana geçiyor ve dokuları işgal edebiliyordu. Yani S. pyogenes sadece daha fazla enfeksiyona neden olmuyordu, aynı zamanda vücudu kolayca istila eden, öldürücü bir özellik kazanmıştı.
Nasıl bulaşıyor?
Fazlasıyla bulaşıcı olan bu bakteriler yakın temas ve damlacık yoluyla kişiden kişiye geçiyor. Enfeksiyonu olan bireylerin tabaklarından yemek yemek veya bardaklarından su içmek de bakterinin bulaşmasına neden oluyor. İGAS enfeksiyonuna bağlı olarak gelişen içi sıvı dolu deri döküntülerin ellenmesi de başka bir bulaşma yolu olarak tanımlanıyor.
Riskli gruplar hangileri?
Riskin en yüksek olduğu kişilerse beş-15 yaş arasındaki çocuklar ve çocuklarla temas halinde olan erişkinler (ebeveynler, öğretmenler vb). Yuvalar, okullar ve kışlalar gibi toplu yaşanılan yerler de bulaşmanın en fazla olduğu ortamlar. Enfeksiyon üst solunum yolu enfeksiyonu olarak başlarsa en sık karşılaşılan belirtiler, çok kısa sürede gelişen boğaz ağrısı, yüksek ateş, ağrılı yutkunma, şiş ve üzerinde beyaz iltihap ve kırmızı kanama odakları olan bademcikler, yumuşak ve sert damakta kanama odakları ve boynun iki tarafındaki lenf bezlerinde büyüme ve ağrı.
Nasıl belirlenir? Hızlı strep testi
Enfeksiyonu belirlemenin en kolay yolu ve hızlı yöntemi, boğazdan alınan sürüntüde ‘hızlı strep’ testi yapılması. Bu test iki saat içinde sonuç veriyor. Testin sonucun hastanın ebeveynleri ve doktorları tarafından takip edilmesinin önemi vurgulanıyor. Çünkü eğer hasta çocukta/bireyde test sonucu pozitif çıkarsa da bir an önce doktor kontrolünde antibiyotik tedavisi başlanılması gerekiyor.
Hollanda’da alınan halk sağlığı önlemlerinden biri de hekimlerin şüpheli vakaları hızlıca antibiyotik ile tedavi etmeleri yönünde yapılan uyarılar oldu. Birçok ülke baş gösteren bu salgın nedeniyle ‘hızlı strep’ test stoklarını ve çocuklara verilen antibiyotik stoklarını gözden geçiriyor ve ulaşılabilir hale gelmesi için önlemler alıyor. Bu hastalık için kullanılan penisilin türevi antibiyotikler kolay bulunsa da penisilin alerjisi olan ve olmayan çocuklar için tüm alternatifler gözden geçirilip hazırlık yapılıyor.
Ağır enfeksiyonda belirtiler neler?
Uluslararası kuruluşlar daha ağır enfeksiyon tablolarında izlenen belirti ve bulgular da şöyle özetliyorlar: Boğazda ve boyunda iltihap içeren apseler, zımpara kâğıdı gibi hissedilen kırmızı bir deri döküntüsü, bulantı kusma, baş ağrısı ve bilinç bulanıklığı, belirgin kas ve vücut ağrısı, vücuttaki bir yaranın kısa sürede büyüyüp yayılması ve renginin hızla değişmesi, hızlı nefes alıp verme ve şok.
DİKKAT!
Uzmanlar ebeveynlere çocuklarının izleminde iç güdülerine güvenmelerini ve herhangi bir kaygıları olursa hemen sağlık kuruşlarına başvurmalarını öneriyor.
Özellikle hasta çocuk nefes alıp vermekte zorlanıyorsa (kaba bir sesle hızlı nefes alma), nefes alma verme sırasında aralıklı duraklamalar oluyorsa, çocuğun derisinde, dudaklarında ve dilde morarma izleniyorsa, çocuk gövdesini dik tutamıyorsa ve aşırı halsizse, uyandırılamıyorsa acil ambulans çağırmalarını öneriyorlar.
Neden ağır seyrediyor?
Hastalığın bu kadar ağır seyretmesinin nedenleri tartışılırken öne çıkan olası sebeplerden biri de pandemi boyunca uygulanan kapanmalar olarak gösteriliyor. Bu soruya bilimsel bir yanıt üretmek üzere hasta kişilerin boğazlarından toplanan örneklerden elde edilen bakterilerin daha önceki yıllarda elde edilen bakterilerle karşılaştıracak çalışmalar başlamış durumda. Böylece eğer bakterinin dokularla yerleşmesinde meydana gelen bir değişiklik varsa anlaşılması bekleniyor. Sebep bir şekilde pandemi kapanmalarıyla ilişkiliyse bu hastalığın toplum arasında yeniden bağışıklık seviyesini yükseltmesi sonrasında önceki yıllardaki gibi beklenen görülme sıklıklarına ve klinik tabloya dönmesi öngörülüyor.
DSÖ ve bakanlık ne öneriyor?
Bu dönemde Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tüm ülkelere benzer bir tablo için hazırlıklı olmaları ve iGAS eneksiyonalarında gözlenen olağan dışı artışları kendilerine rapor etmelerini iletmiş durumda. DSÖ’nün diğer önerileri arasında hastalığın boyutlarını değerlendirebilmek adına sürveyans sisteminin güçlendirilmesi ve erken tanı ve tedavi için kamuya ve de hekimlere yönelik halk sağlığı mesajlarının iletilmesi ön plana çıkıyor.
Türkiye’de konunun boyutlarına ve sürveyans çalışmalarına dair herhangi bir bilgi paylaşımı yapılmış değil. Sağlık Bakanlığı Türkiye Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü’nün sitesinde 15 Aralık 2022 tarihli bir duyuru olmakla birlikte bu daha çok yurt dışına seyahat edecekler için bir bilgi notu niteliği taşıyor. Bu arada bu salgına dayalı herhangi bir seyahat kısıtlaması önerilmiyor.
Bundan sonra ne yapmalı?
Birçok ülkede salgınlara neden olan ve invaziv ağır enfeksiyonlar yapma özelliği kazanmış olan S. pyogenes enfeksiyonları için çalışmalar yol gösterici nitelikte. Tıpkı Covid’de olduğu gibi artmış küresel seyahat hızlarıyla İGAS enfeksiyonlarının ülkemizde de görüldüğü bir çocuğun ölüm haberiyle ortaya çıktı ve Meclis gündemine taşındı bile. Bundan sonra halk sağlığı önlemleri açısından toplumun ve sağlık çalışanlarının bilgilendirilmesi, standart olgu tanımlarının yapılması, gerekli tetkik ve tedavi alt yapısının hazırlanması özellikle kış ve ilkbahar ayları için en önemli önlemler olarak ön plana çıkıyor.
Kaynak: Dr. İlker Kayı – Koç Üniversitesi Tıp Fakültesi, Halk Sağlığı Anabilim Dalı Öğretim Üyesi / Dr. Cem Sungur – Acıbadem Üniversitesi, Tıp Eğitimi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi
