Deprem bölgesinde bulunan ülkemizde, yüksek risk taşıyan binaların sıklıkla kontrol edilmesi ve çeşitli yöntemlerle güçlendirilmesi gerekiyor.
Bina güçlendirme yöntemlerinin başında kolon güçlendirme yöntemi geliyor. Bu yöntem, özellikle eski binaların veya yapıların daha güçlü hale getirilmesi gerektiğinde kullanılıyor.
Kolonlar, binaların temel yapı taşı oldukları için dikkat edilmesi gereken en önemli parçalardır. Uzun yıllar boyunca kullanılan kolonların dayanıklılığı, maruz kaldıkları çevresel etmenler, doğal afetler ve yapısal hatalar nedeniyle azalabiliyor.
Bina kolon güçlendirme işlemine uygun yöntemin seçilmesi için öncelikle yapının ve kolonların durumunun incelenmesi gerekiyor.
İnceleme yapılırken, kolonların boyutları, yük kapasiteleri, çatlak, korozyon ve benzeri hasar durumları göz önünde bulunduruluyor. Yani kolonların boyutları, binanın yaşı ve yapısal özellikleri kolon güçlendirme yöntemlerinden birinin seçilmesinde etkin rol oynuyor.
Süreç, seçilen güçlendirme yöntemine, yapılan işin kapsamına ve kolonların durumuna göre değişiklik gösteriyor.
Güçlendirme işlemi, genelde kolonların üzerindeki beton ya da diğer malzemelerin sökülmesiyle başlıyor.
Ardından uygulanacak olan betonarme güçlendirme, çelik güçlendirme ya da karbon fiber güçlendirme yöntemlerinden birine uygun malzemeler seçiliyor. Bu malzemeler arasında karbon fiber takviyeli polimerler (CFRP), cam elyaf takviyeli polimerler (GFRP), çelik levhalar veya tel örgüler gibi şeyler yer alıyor.
Her bir yöntem birbirinden farklı tekniklerle yapılıyor. Betonarme güçlendirme yönteminde teknik genel olarak şöyle işliyor; mevcut kolonun sıkıntılı bölgeleri temizleniyor, çevresine demirler örülüyor ve kalıbı çıkarılıp yeni bir kolon inşa ediliyor. Daha basit bir tabirle anlatacak olursak; bu yöntemde eski kolonun üstüne, demirlerle güçlendirilmiş yeni bir kolon örülüyor.
Betonarmeye göre daha maliyetli olan çelik güçlendirme işlemi, genellikle yük taşıma gücünü güçlendirmek için tercih ediliyor. Bu yöntemde kolonun dört köşesine korniyer adı verilen, L şeklinde demirler yerleştirilir. Korniyerler ile mevcut kolon arasında kalan boşluklara reçineler doldurularak kolon ve demirlerin birbirine kaynaşması sağlanıyor.
Kolonların sağlamlaştırılmasında kullanılan bir diğer yöntem ise karbon fiber güçlendirmedir. Bu yöntem, polimer FRP kumaş ile kolonun etrafı sarılarak gerçekleşiyor. Hızlı ve pratik olmasıyla öne çıkan bu yöntem, kolonun dayanıklılığını artıran yüksek gerilimli bir destek sağlıyor.
Kolon güçlendirme yöntemini daha basit bir şekilde anlatmak gerekirse, süreç tam olarak şu adımlarla ilerliyor:
- Kolonun yapısı, boyutu, sağlamlık durumu ve ne kadar güçlendirilmesi gerektiği belirlendikten sonra, uygun yönteme karar verilir ve işlem başlar.
- Kolonun çevresi temizlenir, duruma göre sorunlu kısım kırılır ya da kolonun yüzeyi komple tıraşlanır.
- Seçilen yönteme göre kolonun çevresine uygun malzemeler yerleştirilir ya da yeni bir kolon inşa edilir.
- İşlemler bittikten sonra beton düzgün bir şekilde yüzeylenir, boyanır ve kurumaya bırakılır.
Bina güçlendirmede kullanılan 7 yöntem
Ondokuz Mayıs Üniversitesi (OMÜ) Mühendislik Fakültesi Öğretim Üyesi Dr. Sertaç Tuhta, güçlendirme çalışmalarının binaya özel olduğunu belirtip, yapının performansına göre 7 farklı işlem yapıldığını söyledi.
Tuhta, Maraş merkezli depremlerin ardından yapıların güçlendirilmesi veya onarılmasına ilişkin işlemlerin kolon, kiriş, perde ve birleşim bölgelerinde yapıldığını söyledi.
Güçlendirme işlemlerinin bina özelinde yapılması gerektiğini belirten Dr. Tuhta, “Öncelikle yapının deprem performansı tespit edilmeli ve çalışmalar başlamalı. Bu çalışmalar sırasında binalar kısmen ya da tamamen boşaltılması gerekir.
Binanın taşıyıcı sisteminin performansının artırılması, binaya yeni elemanlar eklenmesi, birleşim bölgelerinin güçlendirilmesi, deprem etkilerinin azaltılması için binanın kütlesinin azaltılması işlemleri; sistem güçlendirmesi olarak tanımlanır.
Öncelikle binanın deprem performansının konvansiyonel metotlar veya operasyonel model analiz yöntemlerini esas alarak, hasarsız şekilde tespit edilmesi gereklidir” dedi.
DHA’ya konuşan ve bina performansına göre güçlendirmede 7 farklı işlem uygulanabildiğini söyleyen Dr. Tuhta, “Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği (TBDY-2018) esaslarına göre güçlendirme yöntemleri, binanın mevcut performans seviyesine göre; yapıdaki mevcut kütlenin azaltılması, kolonların betonarme, çelik veya lifli polimerler ile sarılması, kirişlerin betonarme veya lifli polimerler ile sarılması, bölme duvarların güçlendirilmesi, betonarme perde duvar eklenmesi, taşıyıcı sisteme yeni çerçeveler eklenmesi ve temelde yapılacak olan güçlendirmeler olarak sıralanabilir” diye konuştu.
Kaynak: Kolon Güçlendirme Yöntemleri Nelerdir, Nasıl Yapılır? (webtekno.com)
