HPV testi nasıl yapılır? 200’den fazla tipi saptanan ve sadece insanları enfekte eden HPV’nin (Human Papilloma Virus) düşük riskli tipleri el, ayak ve genital bölgede siğillere neden olurken, yüksek riskli tipleri ise rahim ağzında lezyonlara ve rahim ağzı kanserine neden oluyor.
HPV testi nasıl yapılır? HPV aşısı hakkında merak edilenler
Tüm dünyada cinsel yolla bulaşan hastalıklar arasında ilk sırada yer alan HPV, Batı toplumlarında cinsel yönden aktif olan kadınların yaklaşık yüzde 70’inin en az bir kez hayatına giriyor. HPV DNA ve Smear testleri tanıda büyük önem taşırken, pozitif çıkan kişilere uygulanan kolposkopi yöntemi ile de kansere neden olabilecek lezyonların belirlenmesi sağlanabiliyor. Hastalığın lezyonlarına sadece tedavi uygulanabilirken, alınacak önlemlerle bu hastalığın bulaşma riski de düşürülebiliyor. Memorial Ankara Hastanesi Jinekolojik Onkoloji Bölümü’nden Doç. Dr. Murat Öz, HPV enfeksiyonu ve alınacak önlemler ile ilgili bilgi verdi.
Bulaşma en sık cilt teması ile gerçekleşir
HPV’nin en sık bulaş yolunu cilt teması oluşturmaktadır. Dezenfektanlara karşı da canlı kalmayı başarabilen HPV, genital organlara temas eden eşyaların ve giysilerin ortak kullanımı sonucunda da başkasına geçebilmektedir. Bulaşmaya neden olan diğer bir durumu da gebelik sürecinde annede bulunan aktif genital HPV enfeksiyonunun, normal doğum sırasında bebeğe geçişi oluşturur.
Genellikle belirti vermez
Çoğunlukla belirti vermeyen HPV enfeksiyonunun görülen en sık bulgusu genital siğiller olmaktadır. Bununla birlikte rahim ağzını örten epitel içerisinde gelişen hücresel değişiklik ve lezyonlar da belirti vermeyen durumları oluşturur. Bu durumular ancak tarama testlerinde ya da biyopsi sonucunda patolojik inceleme sayesinde tanı alırlar. Bu nedenle hiçbir şikayet olmasa da düzenli jinekolojik kontrollerin aksatılmadan yapılması büyük önem taşımaktadır.
5 yılda bir HPV DNA ve her yıl smear testi yapılmalıdır
Rahim ağzı kanseri taramasında kullanılan HPV testleri ile enfeksiyonun varlığı saptanabilmektedir. HPV testinin kullanılmasının esas amacı kişide rahim ağzı kanseri ile ilişkili yüksek riskli HPV tiplerinin varlığını belirlemektir. Mevcut rahim ağzı kanseri tarama programına göre 30 yaşından itibaren her kadına 5 yıl aralıklarla HPV DNA ve her yıl smear testi önerilmektedir. Alınan testlerden herhangi birisinde anormallik olması durumunda uzman hekim hastaya uygun tedavi planı sunmaktadır.
Kolposkopi kansere neden olabilecek lezyonların belirlenmesini sağlar
Yapılan tetkiklerde rahim ağzı kanseri için yüksek risk taşıyan bireylere, HPV testinin pozitif çıkmasından sonra rahim ağzı kanserine neden olabilecek lezyonların saptanması ve bunların erken tedavisinin yapılabilmesi için tanısal yöntem olan kolposkopi yapılmaktadır. Temel olarak rahim ağzını 8-20 kat büyütebilen mikroskop benzeri bir cihaz olan kolposkopi, rahim ağzı dokusunu daha detaylı incelemeye olanak verir. Ayrıca asetik asit ve lugol gibi özel solüsyonların rahim ağzı dokusunda sebep olduğu değişimlerin net bir şekilde gözlemlenmesi ve ilgili yerlerden biyopsi alınmasını sağlamak için hekimin yönlendirilmesini sağlamaktadır. Kolposkopi işleminin ve alınan biyopsinin sonucuna göre bir sonraki basamakta nasıl bir yol izleneceğine karar verilir.
Tedavi enfeksiyonun neden olduğu lezyonlara uygulanır
HPV enfeksiyonunun kendisine uygulanan bir tedavi bulunmamaktadır. Tedavi daha çok HPV enfeksiyonunun neden olduğu lezyonlara yönelik uygulanmaktadır. Bu kapsamda genital siğillerde kimyasal koterizasyon ya da elektrokoterizasyon tedavi yöntemleri kullanılabilmektedir.
CIN lezyonlarının (rahim ağzını örten epitel içerisinde gelişen hücresel değişiklik ve lezyonlar) tedavisi ise cerrahi yöntemler gerektirmektedir. Lezyonun yerleşimine ve ciddiyetine göre LEEP ya da soğuk konizasyon yöntemlerinden birisi ile rahim ağzının etkilenen bölgesi çıkarılmaktadır.
HPV aşısı hakkında merak edilen sorular
Rahim ağzı kanseri dünyada en sık görülen kanserler arasında bulunuyor. Rahim ağzı kanserinin büyük bir çoğunluğunun kaynağı olan HPV virüsünden korunmak için ise HPV aşısı ilk sırada yer alıyor. Yakın zamana kadar Türkiye’de 4 tip HPV virüsüne karşı koruma sağlayan aşı uygulanırken artık 9 tip HPV virüsüne karşı koruma sağlayan aşı yapılıyor.
Memorial Ataşehir Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Bölümü’nden Op. Dr. Bilgi Gökcan, HPV aşısı hakkında bilgi verdi.
1- HPV aşısı kimlere uygulanabilir?
Rahim ağzı kanserine karşı yüksek düzeyde koruma sağlayan HPV aşısı 9 yaşından itibaren üst yaş sınırı olmaksızın her kadına uygulanabilmektedir. Erkeklerde HPV aşısı 26 yaşına kadar uygulanmaktadır. 9 – 26 yaş aralığında olan bütün erkekler HPV aşısı yaptırabilmektedir.
2- HPV aşısı kaç doz kullanılmalıdır?
HPV aşısı 3 doz kullanılan bir aşıdır. İlk doz aşıdan 1 ay sonra 2. doz uygulanır. 2. dozdan 5 ay sonra da son doz aşı yaptırılmalıdır. 14 yaşına kadar çocuklarda tek doz HPV aşısı yeterlidir. 15 yaşından sonra yetişkinlerde olduğu gibi 3 doz aşı gereklidir. 13 yaş sonu ile 15 yaş başı arasındaki çocuklarda 2 doz aşı yeterli olmaktadır.
3- HPV aşısı kaç tip HPV virüsüne karşı koruma sağlar?
HPV’nin birçok tipi bulunmaktadır. Bu HPV tiplerinden bazıları rahim ağzı kanserine bazıları ise genital siğil oluşumuna yol açmaktadır. Türkiye’de yakın zamana kadar 4’lü HPV aşısı yapılmaktaydı. HPV tip 6, HPV tip 11, HPV tip 16 ve HPV tip 18’e karşı koruma sağlayan 4’lü aşı yerine artık Türkiye’de de 9 tip HPV’ye karşı koruma sağlayan aşı yapılmaktadır. Yeni aşıda 4’lü aşıya ek olarak HPV tip 31, HPV tip 33, HPV tip 45, HPV tip 52 ve HPV tip 53’e karşı da koruma sağlamaktadır.
4- Yeni HPV aşısında doz oranları aynı mı?
9 Tip HPV virüsüne karşı koruma sağlayan yeni aşıda doz şemasında bir değişiklik bulunmamaktadır. 4’lü HPV aşısında olduğu gibi 3 doz şeklinde yapılabilmektedir.
5- HPV bulaşan kişilerde aşı yapılabilir mi?
HPV bulaşı olan kişilere de HPV aşısı yapılabilir. HPV virüsü vücuduna girmiş olsa bile HPV aşısının yarattığı bağışıklık kendi kendine geçiren kişilerden daha yüksektir. HPV aşısının bağışıklığı yaklaşık 25 yıl devam etmektedir.
6- HPV bulaşan kişiler tekrar HPV virüsüne yakalanabilir mi?
HPV tedavisi olan kişiler sonrasında tekrar HPV virüsü bulaşı olabilir. Renfeksiyon denilen tekrar HPV virüsüne yakalanma riski bulunmaktadır. Ancak HPV aşısı olan kişilerde bu ihtimal çok düşüktür.
7- HPV aşısı gebelikte uygulanır mı?
HPV aşısının gebelik döneminde uygulanması tavsiye edilmemektedir. Ancak emzirme döneminde HPV aşısı güvenle kullanılabilir.
8- HPV aşısı yan etkileri nelerdir?
HPV aşısı dünyada kullanılan en güvenli aşı kabul edilmektedir. Yapılan tıbbi çalışmalarda HPV aşısının ciddi bir yan etkisi tespit edilmemiştir. Aşı yapıldıktan sonar ciltte ağrı, kızarıklık, şişlik görülebilmekte bu şikayetler de kısa süreli olmaktadır.
9- HPV aşısı rahim ağzı kanserine karşı korur mu?
HPV aşısını rutin olarak yaptıran ülkelerde yapılan çalışmalarda rahim ağzı kanserinin yüzde 80 oranlarında azaldığı belirlenmiştir.
10- HPV 4’lü aşıyı yaptıranların 9’lu HPV aşı yaptırmasına gerek var mıdır?
HPV 4’lü aşı yaptıranlar 9 tip virüse karşı koruma sağlayan yeni aşıyı yaptırabilirler. Ancak 9’lu aşının uygulaması dünyada da çok yeni olduğu için bu konudaki çalışmalar tam olarak tamamlanmamıştır.
11- HPV aşısı öncesi tarama gerekli midir?
HPV bulaşı olan kişiler de HPV aşısı yaptırabileceği için aşı öncesi tarama yaptırmaya gerek yoktur.
HPV enfeksiyon riskini alacağınız bu önlemlerle düşürebilirsiniz:
HPV enfeksiyonundan korunma tam olarak sağlanamazsa da alınacak önlemlerle bu risk minimuma indirilebilir. HPV enfeksiyon ihtimalini azaltmak için alınacak önlemler şu şekilde sıralanabilir:
· İlk cinsel ilişki yaşının erken olmaması: HPV enfeksiyonu ergenlik ve gençlik dönemlerinde, en sık 20-29 yaş arasında görülmektedir. Erken yaşlarda başlayan cinsel hayat, enfeksiyon riskini yükselten faktörlerdendir.
· Tek eşlilik: Birden çok cinsel partnere sahip olunması ve bu sayının artması bulaşma riskini artırır.
· Cinsel partnerin birden çok partnere sahip olmaması: Sizin olmasa da partnerinizin birden çok partnere sahip olması riskin artmasına neden olur.
· HPV aşısının yapılması: HPV aşısı sonucu oluşan antikorlar, aşının içerdiği HPV tiplerine karşı tam ve kalıcı koruma sağlar.
· Bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi: Sigara, alkol ve madde bağımlılığının olması veya savunma sistemini bozan hastalık ya da ilaç kullanımının bulunması HPV kapma riskini artırır.
· Kondom gibi bariyer yöntemlerinin kullanılması: Cinsel ilişki sırasında kondom kullanmak, HPV riskini azaltır. Ancak kondomlar genital bölgeyi tam örtmedikleri için tam bir koruma sağlamamaktadır.
· Düzenli smear ve HPV testlerinin yapılması: HPV enfeksiyonunu tamamen önlemek mümkün olmasa da HPV enfeksiyonu nedeniyle meydana gelen CIN/SIL lezyonları ile rahim ağzı kanserini önlemek mümkündür. Bu amaçla düzenli smear ve HPV testleri yaptırılmalıdır
· Kişisel eşyaların paylaşılmaması: Kıyafet veya cinsel oyun aletleri gibi kişiye özel eşyaların paylaşılması bulaşın artmasına neden olur.
