Türkiye Akademik Özgürlük Endeksi’nde Kuzey Kore ile aynı lige düştü: 179 ülke arasında 166. sırada!
Türkiye’nin Akademik Özgürlükler Endeks puanının 2012-2022 arasında 0,43’ten 0,08’e düşmesi son 10 yılda özgürlük seviyesinin hızlı şekilde gerilediğine işaret ediyor.
Türkiye, 2023 Akademik Özgürlük Endeksi’nde 179 ülke arasında 166. sırada yer alıyor. Bu sıralama, Türkiye’nin ağır insan hakları ihlalleri ve özgürlük kısıtlamaları suçlamalarına maruz kalan ülkelerle aynı grupta olduğunu gösteriyor. Endeks, araştırma ve öğretme özgürlüğü, akademik değişim ve yayma özgürlüğü, kurumsal özerklik, kampüs bütünlüğü ve akademik ile kültürel ifade özgürlüğü olmak üzere beş temel göstergeye dayanarak akademik özgürlük düzeyini değerlendiriyor. Türkiye’nin endeks puanı 2012’den bu yana düşüş göstererek, özgürlük seviyesindeki hızlı gerilemeye işaret ediyor.
Akademisyenlerin ihraç edilmesi, KHK’lar ve maaş sıkıntıları gibi nedenlerle Türkiye’de akademik özgürlükler konusunda endişe verici durumlar ortaya çıkıyor. Bu durum, Türkiye’nin son yıllarda akademik özgürlüklerdeki düşüşünü vurguluyor. 2023 yılına girerken, Türkiye’nin akademik özgürlüklerdeki durumu ve bu alandaki geleceği, ülkenin demokratik gelişimi ve insan hakları konularındaki performansı açısından önemli bir gösterge olarak değerlendiriliyor.
İsveç’teki Göteborg Üniversitesi Demokrasinin Çeşitleri Enstitüsü (V-Dem) ile Almanya’daki Friedrich Alexander Üniversitesi Erlangen-Nürnberg Akademik Özgürlük Endeksi (AFI) dünyada akademik özgürlüğü ölçmeyi hedefliyor. Şu beş temel göstergeye dayanarak filli akademik özgürlük düzeyini değerlendiriyor:
- Araştırma ve öğretme özgürlüğü
- Akademik değişim ve yayma özgürlüğü
- Kurumsal özerklik
- Kampüs bütünlüğü
- Akademik ve kültürel ifade özgürlüğü
AFI, dünya çapında farklı ülkelerden 2 bin 197 uzman tarafından yapılan değerlendirmelere, standartlaştırılmış anketlere ve V-Dem projesi tarafından uygulanan istatistiksel modellere dayanıyor. V-Dem projesi, demokrasinin çeşitli boyutları hakkında kapsamlı veri ve analizler üretiyor.
Endeks 0 ile 1 arasında değişiyor. 1 özgürlüğün en iyi durumda olduğunu gösterirken 0 özgürlüklerin kısıtlandığına işaret ediyor.
Akademik Özgürlük Endeksi 2023 raporu Aralık 2022 durumunu yansıtıyor. Buna göre Türkiye’nin 2022 puanı 0,084. Türkiye bu puan ile 179 ülke arasında 166. sırada yer alıyor.
Türkiye ‘en kötü’ grupta Kuzey Kore, Belarus ve Türkmenistan ile birlikte
AFI ülkeleri “en iyi yüzde 10”dan başlayarak “en kötü yüzde 10”da sona eren 10 gruba ayırdı. Türkiye “en kötü yüzde 10” grubunda yer alıyor. Bu grup akademik özgürlüklerin en çok kısıtlandığı ülkeleri gösteriyor. Bu grupta puan sıralamasına göre şu ülkeler yer alıyor: Küba, Ruanda, Mısır, Türkiye, İran, Nikaragua, Çin, Suudi Arabistan, Güney Sudan, Ekvator Ginesi, Bahreyn, Suriye, Belarus, Türkmenistan, Eritre, Burma/Myanmar, Kuzey Kore.
Akademik özgürlükte en iyi ülkeler
Dünyada akademik özgürlüğün en yüksek olduğu ülkeler ise şöyle: Çekya, Estonya, Belçika, İtalya, Almanya, Honduras, Lüksemburg, Letonya, Finlandiya, Arjantin, Slovakya, İsveç, Şili, Jamaika, Peru, İspanya, İsrail, Nijerya, Slovenya. Bu ülkelerin tamamı “en iyi yüzde 10”luk grupta yer alıyor.
Kaynak: Euronews
