Astımın nedenleri, belirtileri ve tedavi yöntemleri nelerdir? Bunu nasıl yönetebilirsin?
Astım, hava yollarının herhangi bir mikroorganizma olmadan iltihaplanması ve daralması sonucu oluşuyor. Erkek çocuklar ve erişkin kadınlarda daha fazla görülebiliyor. Düzenli ilaç kullanımı ve doktor kontrolleri ile astım kontrol altına alınabiliyor.
Memorial Şişli Hastanesi Göğüs Hastalıkları Bölümü’nden Uz. Dr. Füsun Soysal, astımın nedenleri, belirtileri ve tedavisi hakkında önemli bilgiler paylaştı.
Astım akciğer hava yollarının yani bronşların kronik iltihabı bir durumudur. Astımın belirtileri KOAH (Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı) ile karışabilmektedir. Astımın neden olduğu bu şikayetler zaman zaman özellikle mevsimsel değişikliklere bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. İlaçlarla veya ilaçsız olarak bu şikayetler kontrol altına alınabilmektedir. Astım kronik bir hastalık olduğu için düzenli ilaç kullanımı ve doktor kontrolü önem taşımaktadır.
Astımın nedenleri
Astımın birçok nedeni bulunuyor. Bunlar arasında;
- Genetik yatkınlık,
- Sigara kullanımı,
- Fazla kilo ve obezite,
- Ev tozu akarları, polenler, küf mantarları ve hayvan tüyleri,
- Kimyasal maddeler,
- Hava kirliliği bulunmaktadır.
Astımın, alerji kaynaklı olduğu düşünülüyorsa, hastaya cilt ve kan testleri yapılarak hastanın hangi maddelere alerjisi olduğu belirlenmelidir. Bu maddelerden uzak durulması tedavinin temelini oluşturmaktadır. Eğer hastanın polen alerjisi bulunuyorsa polenlerin çok olduğu dönemlerde dışarıya mümkün olduğunca çıkılmaması ve gerekli durumlarda maske kullanması önerilmektedir.
Astımın belirtileri
Öksürük, göğüste sıkışma ve baskı hissi, nefes darlığı, soluk alıp verirken hırıltı, hışıltı ve ıslık sesi benzeri sesler astımın belirtileri arasında bulunmaktadır. Bu belirtiler tekrar ediyorsa, kendiliğinden ya da astım spreyleri ile düzeliyorsa ve özellikle uykudan uyandıracak şekilde görülüyorsa akla astım hastalığı ihtimali gelmelidir.
Astım kontrol altında tutulmalı
Astımda geri dönüşümlü bir hava yolu darlığı söz konusudur. Tedavide düzenli ilaç kullanımı ve rutin hekim kontrolü ile astımın kontrol altına alınması amaçlanmaktadır. Kronik bir hastalık olduğu için tamamen tedavisi söz konusu değildir. Astım tedavisinde hasta ve hekim işbirliği çok önemlidir. Alerjik astımlı bir hastanın alerjenden korunması önemlidir. Astım tedavisinde inhalasyon yani nefes yoluyla alınan sprey tarzı ilaçlar kullanılmaktadır. Bu spreylerin içinde kortizon ya da nefes açıcı ilaçlar bir arada ya da ayrı ayrı bulunabilmektedir.
Astım ilaçlarındaki kortizon miktarı düşük düzeydedir
Astım spreyleri nefes yoluyla kullanılan ilaçlardır ve içlerinde kortizon bulunmaktadır fakat kortizon miktarları çok düşüktür. Bu kortizon lokal olarak bronşlarda etkilidir, kana geçişi minimaldir dolayısıyla çok ciddi yan etkileri bulunmamaktadır. Kilo artışı, ciltte bozulmalar, katarakt gelişimi, mide rahatsızlıkları ya da kemik erimesi gibi kortizonun bilinen yan etkilerine neden olmamaktadır.
Astım hastaları ilaçlarını kendi isteklerine göre kesmemeli
Tedavi başladıktan sonra düzenli doktor kontrolü ve eğer gerekiyorsa düzenli ilaç kullanımı önerilmektedir. Astım kriz ve ataklarla ortaya çıkabilen bir hastalıktır. Bu sebeple hastanın ilaçları her zaman ulaşılabilir olmalıdır. Bazı hastalarda astım ağır seyredebilmektedir. Bu hastalar için özel tedavi yöntemleri bulunmaktadır. Biyolojik ajanlar denilen bu özel tedavi yöntemlerine astım alanında uzman merkezlerden ulaşılması gerekmektedir.
Alerjik astım hastaları nelere dikkat etmelidir?
Alerjik astım hastaları polenlerin yoğun olduğu ilkbahar ve son baharda mümkün olduğunca dışarıda uzun süre geçirmemelidir. Dışarı çıkılmak zorunda ise de maske kullanılmalıdır. Ev tozu akarına alerjisi olan bir hasta bu alerjenden kaçınmalı ve hayat boyu buna özen göstermelidir. Hayvan tüylerine alerjisi olan bir astım hastası yine bu alerjene maruz kalmamak adına dikkatli olmalıdır. Sigara içen bir kişi sigarayı bırakmalıdır. Astım atağına neden olabilecek güçlü ve ağır kokulardan uzak durmaya gayret edilmelidir. Astım hastaları ilaçlarını düzenli olarak kullanmalı ve doktor kontrollerini aksatmamalıdır.
Aşağıda, astım tedavisi hakkında bilimsel makaleler ve araştırmalar hakkında daha fazla bilgi bulabilirsiniz:
- “Treatment strategies for asthma: reshaping the concept of asthma management” – Bu makale, astım tedavisinin nedenlerini, engellerini ve gerçek yaşam koşullarında astım kontrolünün başarısını sınırlayan stratejileri tartışmaktadır. Ayrıca mevcut tedavilerin faydaları ve GINA 2019 astım tedavisi ve önleme kılavuzlarına nasıl yol açtığı da ele alınmıştır. [1]
- Ulusal Kalp, Akciğer ve Kan Enstitüsü (NHLBI) tarafından yürütülen astım araştırmaları – Bu araştırmalar, şiddetli astımı olan kişiler için yeni tedavi yaklaşımları geliştirmeye odaklanmaktadır. Araştırmacılar, astıma yol açan yeni biyolojik yolları keşfetmiştir. [2]
- Dünya Sağlık Örgütü (WHO)‘nun astım hakkındaki bilgi sayfası – Bu sayfada astımın temel bilgileri, semptomları ve tedavisi hakkında bilgi bulabilirsiniz. [3], [4]
Kaynaklar:
- Papi, A., Blasi, F., Canonica, G.W. et al. Treatment strategies for asthma: reshaping the concept of asthma management. Allergy Asthma Clin Immunol 16, 75 (2020). Doi:10.1186/s13223-020-00472-8
- Asthma Research: NHLBI research that really made a difference. NIH (March 24, 2022)
- Asthma Key Facts. World Health Organization (WHO). 4 May 2023
- Global burden of 369 diseases and injuries in 204 countries and territories, 1990–2019: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2019. Lancet. 2020;396(10258):1204-22
