Protein tozu zararlı mı? Sağlığa etkileri neler? Kemiklerde erimeden alerjiye, karaciğer ve böbrek sorunlarından kansere… Son yıllarda özellikle kas kültesini artırıp vücut geliştirmek amacıyla da kullanılan protein tozları, uzmana danışılmadığında ve bazı kurallara dikkat edilmediğinde sağlığı ciddi şekilde tehlikeye atabiliyor!
İç Hastalıkları Uzmanı Dr. Öğretim Üyesi Ozan Kocakaya “Protein tozları vücudumuza ihtiyaç duyduğu besini sağlamak için pratik bir yöntemdir. Kilo vermek, kas gelişimi sağlamak, spor performansını geliştirmek ve düzgün beslenilemiyorsa genel sağlığı iyileştirmek için kullanılmaktadır. Ancak gelişigüzel kullanıldığında fayda yerine telafisi zor zararlara yol açabilmektedir” diyor. İç Hastalıkları Uzmanı Dr. Öğretim Üyesi Ozan Kocakaya, protein tozları (whey protein) hakkında bilinmesi gerekenleri anlattı, önemli uyarılar ve önerilerde bulundu.
Son yıllarda popüler besin takviyelerinden biri olan protein tozları bitkisel ve hayvansal kaynaklı olmak üzere iki gruba ayrılıyor. Bitkiseller; soya, bezelye, patates ve pirinç; hayvansal kaynaklı protein tozları ise yumurta ve süt gibi besinlerden oluşuyor.
Protein tozu zararlı mı?
Acıbadem Fulya Hastanesi İç Hastalıkları Uzmanı Dr. Öğretim Üyesi Ozan Kocakaya, günümüzde kullanımı çok yaygın hale gelen protein tozlarının özellikle böbrek ya da karaciğer gibi kronik hastalığı olanlar, kemik erimesi teşhisi alanlar ve büyüme/gelişme çağını tamamlamamış çocuklarda kullanılmaması gerektğini vurgulayarak sözlerine şöyle devam ediyor:
“Doktora veya diyetisyene danışılmadan, internet ve arkadaş çevresinden edinilen bilgilerle gelişigüzel kullanılan protein tozları gerekenin üzerinde alındığında ve uzun süreli kullanıldığında bunların vücuttan atılması için böbreklerin ve karaciğerin daha çok çalışması gerekiyor. Bu nedenle böbrek ve karaciğer sorunlarına yol açabiliyor. Ayrıca bazı ürünlerde bulunan ağır metal ve diğer toksinlere bağlı olarak kanser dahil ciddi hastalıklara zemin hazırlayabiliyor, kemiklerin içerisindeki kalsiyumu boşaltarak kemiklerin kırılmaya yatkın hale gelmesine neden olabiliyor. Ayrıca bağırsaklarda yeterince emilemediğinde bağırsak sorunları ortaya çıkabilirken, içerisindeki maddelere alerjisi olanlarda çeşitli alerjik reaksiyonlar başgösterebiliyor.”
Protein açısından zengin besinler tüketebilirsiniz
Sağlıklı bireylerin de protein kaynaklarını öncelikle tükettikleri besinlerden almaları gerekiyor. Örneğin; et, tavuk, balık, yumurta, süt, yoğurt, peynir, bezelye, nohut, pirinç ve soya fasulyesi gibi besinler işlemlerden geçirilmeyip ev yöntemleriyle pişirildiğinde protein açısından zengin olmakla beraber, sağlıklı ve dengeli beslenemeyen ya da kas yüzdelerini artırmaya çalışan sporcularda besin takviyesi gerekebilir.
Sporcular ve sağlıklı kişilerin protein ihtiyaçlarının öncelikle tükettikleri besinlerle karşılanması doğru olacaktır. Sağlıklı ve dengeli beslenebilen, protein içeriği açısından zengin besinler tüketen kişilerin takviyeye ihtiyacı olmayacaktır. Protein tozu kullanımında kişinin yaşı, genel sağlık durumu, günlük yaşam alışkanlıkları ve hareketliliği gibi faktörler etkili olduğundan bu tür besin takviyelerinin kişiye özgü planlanması gerekir. Aksi taktirde bu durumlar dikkate alınmadan tüketildiğinde fayda yerine sağlık açısından doğurabileceği riskler de artmaktadır.
Böbrek hastalarında protein sınırlandırılmalı!
Protein tozunun, vücudumuzun temel yapı taşlarından proteinlerin saflaştırılmış şekilde hazırlanmış hali olduğunu belirten İç Hastalıkları Uzmanı Dr. Öğretim Üyesi Kocakaya, özellikle böbrek hastaları için şu uyarıda bulunuyor: “Böbrek hastalarında günlük alınması gereken proteinin sınırlandırılması gerekir çünkü böbrek hastalığı olan kişiler bir seferde çok fazla proteini tolere edemezler. Bu kişiler protein tozlarını tercih etmek zorundalarsa mutlaka hekimlerinin önerisi doğrultusunda kullanmalı ve düşük protein içeriğine sahip olanlara (porsiyon başına 10-15 gram) yönelmelidirler.”
Her sporcunun protein tozu alması da gerekmez!
Özellikle sporcuların günlük almaları gereken protein miktarları diğer insanlara göre yaklaşık iki kat fazla olduğu ve bunu da besinlerle karşılamak zor olabildiği için protein tozları pratik bir takviye olarak karşımıza çıkabiliyor. Ancak her sporcunun da protein tozu almasının gerekmediğini, sporla artan ihtiyaçların dikkate alınarak bir uzman ile beslenme düzeninin planlanabileceğini belirten Dr. Öğretim Üyesi Kocakaya piyasada bulunan protein tozlarını tüketirken marka ve cinsine dikkat edilmesi gerektiğini, çünkü bu tür besin takviyelerinin içerisinde yüksek oranda şeker de bulunabildiği konusunda uyarıyor.
2022 yılında yapılan bir araştırmada protein tozundaki toksinler hakkında bir rapor hazırlandı. Araştırmacılar 134 ürünü 130 tür toksin açısından taradılar ve birçok protein tozunun ağır metaller (kurşun, arsenik, kadmiyum ve cıva), bisfenol-A (plastik yapımında kullanılan BPA), pestisitler veya kanser ve diğer sağlık sorunlarıyla bağlantılı diğer kirleticiler içerdiğini buldular. Bazı toksinler önemli miktarlarda mevcuttu. Örneğin, bir protein tozu BPA’nın izin verilen sınırının 25 katını içeriyordu.
Kaynak:
- Cava E, Padua E, Campaci D, Bernardi M, Muthanna FMS, Caprio M, Lombardo M. Investigating the Health Implications of Whey Protein Consumption: A Narrative Review of Risks, Adverse Effects, and Associated Health Issues. Healthcare (Basel). 2024 Jan 18;12(2):246. doi: 10.3390/healthcare12020246. PMID: 38255133; PMCID: PMC10815430.
- Vasconcelos QDJS, Bachur TPR, Aragão GF. Whey protein supplementation and its potentially adverse effects on health: a systematic review. Appl Physiol Nutr Metab. 2021 Jan;46(1):27-33. doi: 10.1139/apnm-2020-0370. Epub 2020 Jul 23. PMID: 32702243.
