Türkiye Varlık Yönetim Fonu nedir? İşte 10 soruda varlık fonuyla ilgili en çok merak edilenler…
Vergi Uzmanı Ozan Bingöl, Bakanlar Kurulu’nun Ziraat Bankası, TPAO, PTT, Borsa İstanbul, TÜRKSAT, BOTAŞ ve THY hisselerinin Türkiye Varlık Yönetim Fonu’na devretmesiyle birlikte ortaya çıkan duruma ilişkin sorulara yanıt verdi.
1- Türkiye Varlık Yönetim Fonu Nedir?
19.08.2016 tarihinde kabul edilen ve 26.08.2016 tarihinde “TÜRKİYE VARLIK FONU YÖNETİMİ ANONİM ŞİRKETİNİN KURULMASI İLE BAZI KANUNLARDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN” ile resmi gazete ile yürürlüğe giren bir uygulamadır. 55174-5 sicil numarası ile 15.11.2016 tarihinde “Türkiye Varlık Fonu Yönetimi A.Ş” olarak kurulmuş ve sicil gazetesinde yayımlanmıştır.
Türkiye Varlık Fonu Yönetimi A.Ş. adı altında 50 milyon TL sermayeli bir anonim şirket kurulmuştur. Başbakanlığa bağlı olarak çalışacak olan şirketin sermayesi, Özelleştirme İdaresi Başkanlığı tarafından konulmuştur. Şirketin yönetim kurulu en az 5 kişiden oluşmakta ve başkan ve üyeleriyle şirket genel müdürü Başbakan tarafından atanmaktadır. Bu anonim şirket özel hukuk hükümlerine tabi olmakta. Şirket Türkiye Varlık Fonu İçtüzüğünü hazırlayacak ve bu iç tüzüğün tescili ile Türkiye Varlık Fonu ayrıca kurulacaktır ve gerek görülmesi halinde Türkiye Varlık Yönetim Fonu’na bağlı alt fonlar da kurulabilecektir.
2- Türkiye Varlık Yönetim Fonu A.Ş kimlerden oluşuyor?
- Genel müdür ve yönetim kurulu başkanı Mehmet Bostan (Özelleştirme İdaresi Başkanı)
- Yönetim kurulu üyesi Yiğit Bulut
- Yönetim kurulu üyesi Kerem Alkin
- Yönetim kurulu üyesi Himmet Karadağ
- Yönetim kurulu üyesi Oral Erdoğan
3- Türkiye Varlık Fonu Yönetimi A.Ş adına gerçekleştirilebilecek işlemler neler?
Yerli ve yabancı şirketlerin hisse senetleri, özelleştirme kapsam ve programına alınanlar dâhil olmak üzere Türkiye’de kurulan ihraççılara ait payların alınıp satılması. Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar hükümleri çerçevesinde alım satımı yapılabilen yabancı kamu, özel sektör ve kamu borçlanma araçları ve ihraççı paylarının alınıp satılması. Vadeli mevduat ve katılma hesabı işlemlerinin yapılması. Hazine taşınmazları ve mevduat sertifikaları, altın ve diğer kıymetli madenler ile bu madenlere dayalı olarak ihraç edilen sermaye piyasası araçlarının alım satım işlemlerinin yapılması.
Fon katılma payları, repo ve ters repo işlemleri, kira sertifikaları, gayrimenkul sertifikaları, varantlar ve sertifikalar, Takasbank para piyasası işlemleri, türev araç işlemlerinin nakit teminatları ve primleri, özel tasarlanmış yabancı yatırım araçları ve ikraz iştirak senetleriyle ilgili işlemlerin yapılması. Ulusal yatırımlar ile uluslararası alanlarda diğer devletler ve/veya yabancı şirketler tarafından yapılacak yatırımlara iştirak ve bunlarla sınırlı olmamak üzere diğer yatırım araçları işlemlerine girilmesidir.
4- Türkiye Varlık Yönetim Fonu’na devredilen kurumlar hangileri?
- Türk Hava Yolları (THY)
- Halk Bankası
- Türkiye Cumhuriyet Ziraat Bankası AŞ
- Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ (BOTAŞ)
- Türkiye Petrolleri AO (TPAO)
- Posta ve Telgraf Teşkilatı AŞ (PTT)
- Borsa İstanbul AŞ (BİST)
- Türksat Uydu Haberleşme Kablo TV ve İşletme AŞ’nin (TÜRKSAT) sermayelerinde bulunan Hazineye ait hisselerin tamamı
- Türk Telekomünikasyon AŞ’nin yüzde 6,68 oranındaki Hazineye ait hissesi ile Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü
- Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğünün (Çaykur)
Ayrıca karşılığı nakit olmak üzere oynatılan Piyango, Hemen-Kazan, Sayısal Loto, Şans Topu, On Numara ve Süper Loto oyunları ile ilgili mevzuat çerçevesinde izin verilebilecek olan benzer şans oyunlarına ilişkin lisans, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 49 yıllığına Varlık Fonu’na devredildi.
Yurt içinde at yarışları düzenleme, yurt içi ve dışında düzenlenen at yarışları üzerine yurt içi ve dışından müşterek bahis kabul etme hak ve yetkilerine ilişkin lisanslar, topluca 1 Ocak 2018 tarihinden itibaren 49 yıllığına Türkiye Varlık Fonu’na devredilmiştir.
5- Türkiye Varlık Yönetim Fonu denetime tabi mi?
Türkiye Varlık Fonu ve Türkiye Varlık Fonu bünyesinde kurulacak alt fonlar ile bunlara bağlı kurulacak olan tüm şirketler Sayıştay denetimine tabi olmayacaklardır. Mali saydamlık ve hesap verebilirlik ilkeleri göz önünde bulundurulmamıştır. Şirket ve fonlar sadece bağımsız denetime tabi olacaklardır.
6- Türkiye Varlık Yönetim Fonu bütçede yer alır mı?
Türkiye Varlık Fonunun varlıkları ve yükümlülükleri devletin bütçesinde, bilançolarında ve nihayet kamu borç istatistiklerinde yer almayacaktır. Ayrıca Türkiye Varlık Fonu, mali saydamlığı ve hesap verebilirliği hedefleyen 5018 sayılı kanun kapsamının dışında kalmaktadır.
7- Türkiye Varlık Yönetim Fonu’nun vergisel avantajları neler?
Türkiye Varlık Fonu ve bu yasaya göre kurulan şirketler ile alt fonlar gelir ve kurumlar vergisinden muaf olup, ayrıca yapacağı işlemlerin bir bölümü de KDV gibi vergilerden istisna edilmiştir.
8- Türkiye Varlık Yönetim Fonu gerekli midir?
Varlık fonları kabaca bütçe fazlası olan, doğal kaynakları kullanabilen ekonomilerde görülmektedir. Temelde böyle fonların kuruluş amacı, bütçe fazlalarını geleceğe dönük refahı arttırmak için ve yeni nesile gelir aktarmak içindir. Ancak bütçe açığı veren ülkemizde bunun sonucu gelecekten yemektir.
Türkiye Varlık Yönetim Fonu, yukarıda ana çizgilerini özetlediğimiz şekliyle herhangi bir emtiaya ya da bir gelir fazlalığına dayanmamaktadır. Türkiye’nin petrol, doğalgaz gibi bir emtiayı ihraç ederek elde ettiği gelirleriyle yaratabildiği bir bütçe fazlası olmadığı gibi cari fazlası veya fazla veren bir kamu emeklilik sistemi de yoktur. Tam tersine Türkiye, son dönemlerde azaltmış olsa da bütçe açığı ve cari açık veren, kamu emeklilik sisteminin açığını da bütçeden karşılayan bir sisteme sahiptir. Ülkemizde gelir fazlası olan tek kamu fonu İşsizlik Sigortasıdır. O da bu amaç için kullanılamayacak bir fondur.
Özetle Türkiye’nin bir varlık fonu kurmak için gerekli emtiası da gelir fazlası da yoktur. Türkiye Varlık Fonu için yeni bir gelir tanımlanmamakta, sadece bütçeye gidecek gelirlerin bir bölümü bu Fon’a aktarılmış olmaktadır. Normal olarak bütçeye aktarılan özelleştirme gelirlerinin Fon’a yönlendirilmesi ve bütçe gelirlerinden Fon’a pay verilmesi, bütçe gelirlerinin azalmasına ve dolayısıyla bütçe açıklarının artmasına yol açacak bir gelişmedir.
9- Eleştirilen hususlar neler?
Son olarak Sayıştay denetiminin olmaması, şirketleşme yoluna gidilmesi, kazanç ve harcama vergilerinden muaf tutulması, sermayesinin özelleştirme idaresi tarafından sağlanması, kamu ihale kanununa tabi olmaması ve benzeri sebeplerden dolayı akıllarımıza takılanlar da bir hayli fazla olmaktadır.
10- Bu kuruluşların Varlık Yönetim Fonu’na devredilmesinin sonuçları neler?
Yapılan bu düzenlemeler doğrultusunda kamuoyunda beliren soruları sıralayalım isterseniz. Önümüzdeki dönem hep birlikte bu soruların yanıtları aranacak çünkü:
- Acaba komple özelleşiyor muyuz?
- Denetimsiz paralel bir hazine mi kuruluyor?
- Büyük mega projelerin finansmanı buradan mı sağlanacak?
- Kıdem ve ihbar tazminatları da işsizlik sigortası gibi bu fona mı aktarılacak?
Kaynaklar: Mahfi Eğilmez, Varlık Fonu. & Uğur Emek, Türkiye Varlık Fonu ve Mali Saydamlık. (Reportare)
