CHP bekçi yetkileri için AYM’ye başvuruyor. Meclis komisyonunda kabul edilen bekçilere geniş yetkiler verilmesini öngören kanun teklifi hakkında muhalefet şerhi hazırlayan CHP, iktidarın kendisine bağlı silahlı bir güç oluşturduğuna dikkat çekti. Devletin ahlak polisliği yapmasının, gece saatlerinde dışarıda olan bireylerin hayat tarzına müdahale etmesi riskini taşıdığına vurgu yapıldı.
CHP bekçi yetkileri için AYM’ye başvuracak: AKP’ye bağlı silahlı güç oluşturuluyor!
Bekçilerin toplumsal olaylara müdahale etme, arama yapma ve zor kullanma yetkisi verilen kanun teklifine yönelik tepkiler sürüyor. Muhalefet, hazırladığı ‘muhalefet şerhi’nde, teklifin Anayasa’ya aykırı olduğunu, yurttaşların yaşam haklarının ihlali gibi ağır sonuçların ortaya çıkabileceğini vurguladı.
CHP ve HDP, TBMM İçişleri Komisyonu’nda kabul edilen ve Genel Kurul’da görüşülmeyi bekleyen Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanun Teklifi hakkında muhalefet şerhi hazırladı. CHP’nin hazırladığı muhalefet şerhinde, bekçilerin keyfi bir kolluk yapısı oluşturduğu, yeterli eğitim almayan kişilerin silahlandırılmasının “yaşam hakkı ihlallerine” neden olacağı ve düzenlemenin kabul edilmesi durumunda Anayasa Mahkemesi’ne başvurulacağı vurgulandı.
“Devletin ahlak polisliği yapması, gece saatlerinde dışarıda olan bireylerin hayat tarzına müdahale etmesi…”
Kanun teklifinin belirsizliklerle dolu olduğu vurgulanan muhalefet şerhinde, “Ülkedeki kolluk yapısını yeniden şekillendiren böylesine önemli bir kanun teklifinin genel gerekçesi, öngörülen silahlı kolluğun gerekliliği konusunda doyurucu bir izah getirmemiştir. Kanun teklifi, birçok açıdan temel hak ve özgürlükleri tehdit edecek şekilde hukuki belirlilik ve güvenlik ilkelerine aykırıdır. Devletin ahlak polisliği yapması, gece saatlerinde dışarıda olan bireylerin hayat tarzına müdahale etmesi ve daha genel olarak, kendisini hukukla bağlı addetmeyen ve yürütmeye bağımlı silahlı bir yapının doğması riskini içermektedir” ifadeleri kullanıldı.
“Bekçi yetkileri keyfi sonuçlar doğuracaktır”
Teklifin bekçilere çok fazla ve geniş kapsamlı görevler verdiği bildirilen muhalefet şerhinde şunlar vurgulandı:
• Bekçilerin, kanun teklifindeki şekil ve kapsamda ‘silahlı bir kolluk’ olarak genel kolluk teşkilatlarına dahil edilmesinin; Anayasa’ya aykırı olduğu ve başta yürütmeye bağımlı ve hukuk tarafından çerçevelenmemiş silahlı bir gücün ortaya çıkması riskini de içermek üzere, temel hak ve özgürlüklerle hukuk devleti ilkesi açısından birçok sakınca içerdiği ortadadır.
• Düzenlemedeki ‘yardıma ihtiyaç duyduğu değerlendirilen’ ibaresi belirsizdir ve tamamen bekçinin keyfi yargısına açıktır. Düzenleme, bu haliyle bekçilerin, kendileri yardım talep etmese ve istemese dahi sayılan kategorilerdeki kişileri kendi öznel yargıları üzerinden genel kolluk birimlerine teslim etme görevi öngörür şekilde kaleme alınmıştır.
• Kamu düzenini bozacak mahiyetteki gösteri, yürüyüş ve karışıklıkların önlenmesi amacıyla bekçilere önleyici tedbir alma yetkisinin verilmesi keyfi sonuçlar doğuracaktır. Neyin kamu düzenini bozacak mahiyette olduğunun ve bu itibarla hak sınırlayıcı tedbirler gerektirdiğinin tespiti, bir yardımcı kolluk mensubuna bırakılamaz.”
“AKP’nin kolluk birimi”
HDP tarafından hazırlanan muhalefet şerhinde ise “AKP, kendisi için bir kolluk birimi oluşturmuştur” denildi.
Türkiye’de “otoriterleşme” adımlarının atıldığı ve bekçilerin silahlandırılmasının da bu tutumun bir devamı olduğu bildirilen muhalefet şerhinde, şu değerlendirmelere yer verildi:
• Kürt Meselesi ve Türkiye’nin demokrasi sorununun tartışıldığı Çözüm Masası’nın devrilmesi, Dolmabahçe Mutabakatı’nın yok sayılması, MHP ve eski derin devlet unsurları ile kurulan ittifak, çatışmaların tekrar devreye sokulmasına eşlik eden ivme kazanmış bir otoriterleşme artarak devam etmektedir. Böylesi bir ‘tek adam güvenlik mimarisi’nin içine bekçi denen grup yerleştirilmiştir.
• Hiçbir liyakat gözetmeksizin iktidar partisi teşkilatları ve bazı derin iktidar odakları tarafından hazırlanan listelerle işe alınan bekçiler, tek adam rejiminin güvenliğini sağlayabilir. Ama bu tarz bir girişimle iktidarın toplumsal muhalefetten duyduğu güçlü korkudan dolayı bizatihi toplum için büyük bir güvenlik sorunu yaratılmış olur.
Bekçilere geniş yetkiler öngören kanun teklifi
18 maddeden oluşan Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanun Teklifi ile çeşitli mahkeme kararlarıyla “kimlik soramayacakları” belirlenen bekçilere kimlik sorma yetkisi resmen verilmiş olacak. Kanun Teklifi’nin yasalaşması durumunda bekçiler aynı zamanda istedikleri kişileri ve araçları durdurup arama yapabilecek. Kişileri arama yaparken, “Kıyafetleri çıkarmadan arama yapma” şartı getirilecek.
Kanun Teklifi’nin kabul edilmesi durumunda bekçilere kişileri sorguya çekebilme ve silah kullanabilme yetkisi de verilecek. Bekçiler, polislerle aynı ödülleri alacak. Çarşı ve mahalle bekçisi olmak için yapılacak sınavlar için ise İçişleri Bakanlığı yetkili olacak.
Prof. Dr. İbrahim Kaboğlu: Özel yaşama müdahale getirecek yetkiler zincirinin başlangıç halkası
Çarşı ve mahalle bekçilerinin özel yetkilerle donatılmasının yanı sıra seçim aşamasında da çeşitli sorunlar oluşacağını dile getiren Anayasa Profesörü İbrahim Kaboğlu şöyle konuştu:
“Böylesine geniş yetkilerle donatılan bir birimde görevlendirilecek kişilerin İçişleri Bakanlığı tarafından belirlenecek olması kabul edilemez. Bu durum, özel kolluk kuvvetinin kullanılma amacı üzerinde ciddi şüpheler oluşturmaktadır. Bekçilere tanınan bu yetki, kişilerin özel yaşamına müdahaleyi getirecek yetkiler zincirin başlangıç halkasıdır. Meclis’te çok tartışılacak ve üzerinde durulacak bir düzenlemedir. Asla aceleye getirilmemesi gerekiyor. Komisyonda ve Genel Kurul’da uzun tartışmalar çıkacaktır.”
“Yeni bir kolluk kuvveti: Ahlak polisi mi geliyor?”
Düzenleme ile AKP’nin polis güçleri dışında yeni bir kolluk kuvveti oluşturacağını, bekçilerin yeni yetkileri ile kişilerin özel yaşamına müdahale edebileceğini ve “ahlak polisliği” yapacağını dile getiren CHP Milletvekili ve Anayasa Profesörü İbrahim Kaboğlu, “Muhalefet, en üst perdeden itiraz etmeli” dedi.
Polislerin yetkilerinin çok geniş olduğunu ve bunların kısıtlanması gerektiğini ancak yeni düzenleme ile bekçilerin de sakıncalara neden olabilecek yetkilere kavuşacağına dikkat çeken Kaboğlu, “Yeni bir özel kolluk kuvveti resmen doğuyor. Bu özel kolluk kuvveti, kişilerin özel yaşam alanlarına sızabilecek konum ve yetkilerle donatılıyor. Anayasa’nın çok sayıda maddesine aykırı bir düzenleme ile karşı karşıyayız” diye konuştu.
Bekçi yetkileri konusunda mevcut kanun ne diyor?
772 Sayılı Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu‘na göre bekçilerin görev ve sorumlulukları şöyle yer alıyor:
Madde 3 – Çarşı ve mahalle bekçilerinin görevleri şunlardır:
A) Genel kolluk kuvvetlerinin derhal müdahalesine imkan bulunmayan acele ve zaruri hallerdeki görevleri,
- Bir kimsenin can, mal ve ırzına saldırma ve tehditleri önlemek, saldıranları yakalamak,
- Suç işlenirken veya işlendikten sonra, henüz izleri meydanda iken sanıkları yakalamak,
- Kamu düzen ve güvenini bozacak mahiyetteki gösteri, yürüyüş ve karışıklıkların yapılmasına karşı, genel kolluk
kuvvetleri gelinceye kadar önleyici tedbirleri almak, - Adli kolluk işleriyle ilgili vakalarda, delillerin kaybolmamasını sağlayan muhafaza tedbirlerini almak. (Bekçiler bu benddeki görevlerinin ifasında halkın yardımından da faydalanabilirler.)
B) Genel kolluk kuvvetlerine yardım yönünden görevleri :
1- a) Uyuşturucu maddeler yapılan, satılan veya kullanılan yerleri,
b) Kumar oynanan genel ve herkese açık yerleri,
c) Mıntakası dahilinde gizli fuhuş yapanları,
d) Mıntakası dahiline gelen misafir ve yabancıları,
e) Halkın sükun ve istirahatini bozanları, saldırgan delileri, rezalet çıkaracak derecede sarhoş olup başkalarını rahatsız edenleri,
f) Mevzuat ve yetkili makamlarca tayin edilen saatlerden sonra her ne şekilde olursa olsun, halkın rahat ve huzurunu bozacak surette açık ve kapalı yerlerde gürültü yapanları,
g) Sokak, geçit ve meydanları tıkayarak trafiğe mani olan taşıt ve araçlarını ve diğer engelleri,
h) Yangın, deprem, su baskını gibi afet ve tehlikelerle ilgili önbilgileri,
En kısa zamanda polis ve Jandarma ve itfaiye teşkilatına haber vermek ve önlenmesi gerekenleri önlemek,
2- Bölgeleri içinde bulunan dükkan, mağaza, ev, motorlu araç gibi malların korunmasında sahipleri tarafından noksan alınan tedbirleri tamamlattırmak,
3- Vazife saatleri içinde gördükleri, işittikleri, şüphe ettikleri şahsı veya hadiseleri, istirahate geçmeden evvel bağlı bulunduğu en yakın kolluk kuruluşuna bildirmek,
4- Vazife saatleri içinde tahdid edilen mıntıkasını fasılsız surette dolaşmak,
C) Mahalle sakinlerinin istirahat, sağlık ve selametini sağlamak bakımından görevleri :
- Yolda hastalanan, kazaya uğrayan, düşüp kalan ve genel durumu itibariyle yardıma muhtaç olanlara yardım etmek,
- Yollarda dolaşan kimsesizleri, engellileri, acizleri ve çocukları bizzat yerlerine veya veli veya vasilerine teslim edilmek üzere en yakın kolluk kuruluşuna götürmek, (1)
- Bir semt, yer, yol, sokak veya şahıs sormak için başvuranlara gerekli bilgiyi vermek,
- Doğum, ölüm, hastalık, kaza, yangın veya afet gibi önemli ve acele haller sebebiyle, yapılacak yardım isteklerinden gücü dahilinde olanları öncelikle yerine getirmek,
- Büyük tehlike arz eden yangın ve su baskını gibi afetlerde mahalle sakinlerine derhal bilgi vermek, görevli ekipler gelinceye kadar yerinde ve gerekli önleyici tedbirleri almak,
- Kuduz hayvana rastlandığında mümkün ise bunları tecridederek zararlarını ortadan kaldırmakla beraber belediyeyi haberdar etmek, bu suretle zararını ortadan kaldıramadığı takdirde itlaf etmek,
- Bulaşıcı ve salgın insan ve hayvan hastalıklarını en yakın kolluk kuruluşuna haber vermek,
- Elektrik, su, havagazı, kanalizasyon gibi amme tesislerinde vakı arızaları, sokaklara süprüntü atanları, pis su dökenleri, inşaat ve tamirat yapanları, en yakın kolluk kuruluşuna bildirmek,
Bekçiler diğer kanunlarla genel zabıtaya tevdi edilen görevlerde zabıtaya yardımcı olurlar.
