Akşamdan Kalma Anksiyetesi (Hangxiety) nedir?

Hangxiety (Akşamdan Kalma Anksiyetesi) hafta sonu gecesi arkadaşlarınızla içki içtikten sonra ertesi gün ortaya çıkabilecek utanç, suçluluk veya endişe duygularını tanımlıyor. Bu elbette teşhis edilmiş bir tıbbi durum olmayabilir ancak kişinin yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir. İyi ama buna ne sebep oluyor?

Akşamdan Kalma Anksiyetesi (Hangxiety) nedir?

Akşamdan kalma olduğumuz günlerde kendimize neden sürekli ‘Acaba gece çok mu saçmaladım’ diye sorar ve kendimizi ertesi gün oldukça gergin hissederiz? Gençlik dönemlerimizde (elbette ki 18 yaşı geçtiğimiz zamanlardan bahsediyoruz) alkol tükettikten sonraki gün genellikle işimizi yapabilecek seviyede oluyoruz. Ertesi gün sabah erkenden kalkabiliyor ve işe gidebiliyoruz. Ancak yaş aldıkça ve her geçen gün ‘orta yaşa’ yaklaştıkça bu durum ciddi anlamda değişiyor.

Alkol tüketiminden sonraki gün, önceki akşam yalnızca tek bir kadeh içmiş olsak bile inanılmaz bir baş ağrısı ve halsizlikle uyanıyoruz. Bu yaşadığımız baş ağrısı öyle sıradan baş ağrılarına benzemiyor. İnsanın kanı çekiliyor adeta. Kendimizi anksiyete yaşıyor gibi hissediyoruz.

Buna bilim insanları ‘hangxiety‘ diyorlar. Yani geceden kalmışlık ‘hangover’ ve anksiyete ‘anxiety’ kelimelerinin birleşimi diyebiliriz.

2017 yılında Human Psychopharmacology: Clinical & Experimental‘da [1] yayınlanan bir çalışmaya göre geceden kalmış olan insanların %22’lik bir kısmı anksiyete yaşadığını söylüyor. Bu da aslında hiç azımsanacak bir sayı değil.

İngiltere’deki Bristol Üniversitesi Psikoloji Bilimleri Okulu‘nda öğretim görevlisi ve araştırmacı olan Craig Gunn, ise büyük miktarda alkol aynı zamanda vücudun bağışıklık ve stres tepki sistemlerinde potansiyel olarak zararlı aktiviteyi tetikliyor,” diyor.

Stres hormonu seviyelerinde artış yaşanıyor

“Proinflamatuar sitokinler (bir inflamatuar molekül sınıfı) ve kortizol (stres hormonu) seviyelerinde bir artış yaşanıyor. Ayrıca, artan kalp atış hızı gibi akşamdan kalmalığın fizyolojik etkileri, anksiyete sırasında görülenleri taklit edebiliyor. Bu da belirli kişilerde artan kaygı duygularına yol açabiliyor.”

Gunn, sarhoşluğun alkol kullanan bireylerin yalnızca yaklaşık %12’sini etkilediğinin tahmin edildiğini ve bazı insanların neden diğerlerinden farklı semptomlara sahip olduğunun iyi anlaşılmadığını da belirtiyor.

Akşamdan kalma durumu psikolojimizi neden etkiliyor?

“Alkol ve Alkolizm” dergisinde yayınlanan 2019 tarihli bir makaleye [2] göre, alkol içtikten sonra yaşadığımız hafif coşku, beyindeki nörotransmiterler adı verilen kimyasal habercilerimizde meydana gelen geçici değişikliklerden kaynaklanıyor. Bu nörotransmitterler, ruh halimizi düzenlemede önemli bir rol oynarlar ve başlangıçta öfori oluşturduktan sonra, seviyelerindeki ani değişiklikler, daha sonraki akşamdan kalma semptomları için önemli bir tetikleyici olabiliyor.

Bilişsel performansı azaltıyor

Araştırmalar ayrıca akşamdan kalmaların bilişsel performansı azalttığını da gösteriyor. Frontiers in Human Neuroscience dergisinde 2018 yılında yayınlanan bir araştırma [3], akşamdan kalmaların beynin “bilişsel yükünü”, yani bir kişinin bir görevi yerine getirmek için ihtiyaç duyduğu çabayı artırdığını buldu. Buna karşılık, beyin bunalmış olduğu için bu, katılımcıların görevleri tamamlama yeteneğini etkiledi.

Journal of Clinical Medicine’de yayınlanan 2020 tarihli bilimsel bir makale [4], katılımcılardan çoklu görev çerçevesini tamamlamaları istendiğinde akşamdan kalmaların uyanıklığı önemli ölçüde azalttığını ve daha yüksek zihinsel yorgunluk ve kaygıya yol açtığını da buldu.

---

Kaynaklar:

1. Marith van Schrojenstein Lantman, Marlou Mackus, Aurora J.A.E. van de Loo, Joris C. Verster, The impact of alcohol hangover symptoms on cognitive and physical functioning, and mood, Human Psychopharmacology, Volume32, Issue5, Sep 2017 https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/hup.2623
2. Emily Palmer, Robin Tyacke, Magdalena Sastre, Anne Lingford-Hughes, David Nutt, Roberta J Ward, Alcohol Hangover: Underlying Biochemical, Inflammatory and Neurochemical Mechanisms, Alcohol and Alcoholism, Volume 54, Issue 3, May 2019, Pages 196–203, https://academic.oup.com/alcalc/article/54/3/196/5420612