Vücudu hastalıklara karşı koruyan karmaşık bir savunma sistemi olan bağışıklık sistemi, vücuda saldıran yabancı organizmaları (Bakteri, virüs, parazit) tanır ve gerektiğinde bu organizmalar ile “savaşarak” sağlığı korur. Bağışıklık sistemi, vücuda ait olan ve olmayan maddeleri ayırt edebilme yeteneğine sahiptir.
Öncelikle bağışıklık sisteminin ne olduğuyla başlayalım?
Bağışıklık sistemi, vücudu zararlı bakterilere ve enfeksiyonlara karşı korumak için değişik organlarda bulunan bir doku ve hücreler düzenidir. Bağışıklık sisteminin %70’i bağırsaklardadır. Bağışıklık sistemi vücudumuzun savunma sistemidir. Vücudumuza dışarıdan giren zararlı mikroorganizmalarla savaşır ve bizi hastalıklara karşı korur. Biz fark etmesek de gün içinde bağışıklık sistemimiz durmadan çalışır. Ancak bazı durumlarda bizim desteğimize ihtiyaç duyabilir. Bağışıklık sistemini güçlendirmek ve vücut direncini artırmak hastalıklara yakalanma riskini düşürür.
Peki, bağışıklık sistemimizi güçlendirmek için neler yapabiliriz?
1- Yeterli ve dengeli beslenmeliyiz
Bağışıklık sisteminin zayıflamasındaki sebepler arasında besin yetersizliği gelir bu nedenle güçlü bir bağışıklık sisteminin temellerinde en önemlisi yeterli ve dengeli beslenmektir. Bağışıklık sistemi karmaşık bir yapıya sahiptir ve onu güçlendirmenin mucizevi bir yolu yoktur. Sadece vitamin ve mineral bakımından zengin bir beslenme programı uygulamak güçlü bir bağışıklık sistemine sahip olamazsınız.
Çünkü sistemin güçlü olması alınan protein miktarına, esansiyel yağ asitlerine, karbonhidrata, yani dengeli beslenmeye de bağlıdır. Yani yeterli protein tüketmezseniz, vücudunuz enfeksiyonlara karşı zayıf kalabilir. Bu nedenle bağışıklığı güçlendirmek için bazı yiyeceklere yönelmek yerine kendinize dengeli bir beslenme programı oluşturmalısınız.
2- Vitamin ve mineraller bağışıklık sisteminin en önemli destekleyicileridir
Vitamin ve mineraller dengeli beslenmenin bir parçası olduklarında bağışıklık sisteminin en önemli destekleyicilerindendir. C vitamini ve E vitamini vücudunuzun enfeksiyonlarla savaşmasına destek olan çok güçlü antioksidanlarındandır. Portakal, mandalina, greyfurt, kivi gibi kış meyveleri, Ispanak, dolmalık biber, Brüksel lahanası C vitamini kaynağı besinler arasındadır. Ana yemeklerimizde ve ara öğünlerimizde mutlaka öğünlerimize eklemeliyiz.
3- Probiyotikler, prebiyotikler ve sinbiyotikler bu üçlüye dikkat!
Vücudumuzu zararlı bakterilere karşı koruyan, enfeksiyonların önlenmesine yardımcı olan bu yararlı bakteriler bağışıklığı da güçlendiriyor. Özellikle vücut direncinin kırıldığı mevsim geçişlerinde ve kış aylarında bağışıklık sistemini güçlendirmek adına probiyotik içeren besinlerin tüketimi önem kazanıyor.
Dengeli bir bağırsak mikrobiyotası, sağlık için kritik öneme sahiptir. Bozulmuş bir bağırsak mikrobiyota yapısı hastalıkların oluşumuna katkı sağlar. Probiyotikler, prebiyotikler ve sinbiyotikler ile bağırsak mikrobiyotasını hedeflemek, potansiyel olarak bağışıklık sistemini güçlendirebilir aynı zaman da hastalık riskini düşürebilir. Yoğurt, kefir, lahana turşusu diyetinize rahatlıkla ekleyebileceğiniz probiyotiklerdendir.
4- Omega 3 Kaynakları
Omega-3 yağ asitleri insan metabolizması için çok önemlidir. Çalışmalar Omega-3 yağ asitlerinin bağışıklık sistemini güçlendirdiğini ve inflamatuar süreçleri azalttığını göstermiştir. Hücre zarının yapı taşı olarak kullanılan yağ asitleridir ve çeşitli hormonların üretimi için de gereklidir. Vücut, Omega-3 yağ asitlerini kendi üretemez bu nedenle besinler yoluyla alınması gerekmektedir. Sardalya, hamsi, somon ve uskumru gibi yağlı balıklarda ve deniz ürünlerinde bol miktarda bulunur. Ceviz, keten tohumu, avokado ve semizotu omega-3 için iyi kaynaklardır.
5- Su bizim için vazgeçilmezdir
Vücuttaki tüm besinleri ve atıkları kan ve lenf sıvıları yoluyla taşıyan bir çözücü olan su, immün sistem için vazgeçilmezdir. Bu yüzden mevsim geçişi döneminde su tüketimini ihmal etmeyin.
Bağışıklık sistemi nasıl çalışır?
Bağışıklık sisteminin doğal ve edinilmiş olarak ikiye ayrıldığını söyleyen Liv Hospital İç Hastalıkları Uzmanı Dr. Yusuf Emre Uzun güçlü bir bağışıklık için olmazsa olmazlardan bahsetti.
Bağışıklık sistemi, vücutta geniş bir etki alanına sahip olduğu için birçok farklı hücre tipi, protein ve diğer moleküllerin koordineli bir şekilde çalışmasını içerir. Bu sistemin sağlıklı bir şekilde işlev görmesi, vücudu çeşitli enfeksiyonlara ve hastalıklara karşı korur. Doğuştan var olan ya da sonradan gelişen bazı hastalıklar örneğin kanser, immun yetmezlik sendromları, özellikle otoimmun hastalıkların tedavisinde veya organ nakli sonrasında kullanılan steroidler ve bağışıklığı baskılayıcı ilaçlar, HIV gibi bazı enfeksiyonlar bağışıklık sisteminin normal çalışmasına engel olarak enfeksiyonlara zemin hazırlayabilir.
Doğal Bağışıklık Sistemi: Vücutta doğuştan var olan bir savunma sistemidir. Cilt, mukoza zarları, tükürük, gözyaşı gibi fiziksel bariyerler ve makrofajlar, nötrofiller gibi hücreler bu sistemin bir parçasıdır. Doğal bağışıklık sistemi, hemen hemen her tür yabancı maddeye karşı genel bir koruma sağlar.
Edinilmiş Bağışıklık Sistemi: Vücut yabancı bir organizma ile karşılaştığında özel bir yanıt geliştirir. Bu yanıt, organizmanın tanınması ve daha önce maruz kalınmış bir enfeksiyon veya aşı sonrasında gelişir. Edinilmiş bağışıklık sistemi, antikorlar ve özgün hücresel yanıtlar gibi özel savunma mekanizmalarını içerir. Bu sistem, bir mikroorganizma ile ilk kez karşılaşıldığında etkinleşir ve daha sonra aynı mikroorganizma ile tekrar karşılaşıldığında daha hızlı ve etkili bir yanıt geliştirir.
Sağlıklı bir bağışıklık sistemi için olmazsa olmazlar
1) Yeterli ve dengeli beslenme (Taze sebze ve meyve, protein, tam tahıllar, kuru baklagiller yönünden zengin beslenmek). Aşırı kilolu ya da aşırı zayıf olmak, karbonhidrattan zengin ya proteinden fakir beslenmek bağışıklık sistemini olumsuz etkileyen faktörlerdir. A, B, C, E, D vitaminleri, selenyum, demir, çinko bağışıklık sisteminin fonksiyonu için önemlidir.
2) Yeterli sıvı alımı
3) Kişisel ve çevresel hijyen kurallarına uymak
4) Düzenli fiziksel aktivite (Haftada en az 150 dakika orta düzeyde egzersiz)
5) Yeterli ve kaliteli uyku
6) Stresten uzak durmak
7) Sigara ve alkol gibi zararlı alışkanlıklardan kaçınmak
8) Dünya Sağlık Örgütü ve Sağlık Bakanlığı tarafından önerilen aşıları zamanında yaptırmak
Bu temel öneriler dışında “bağışıklık güçlendirici” olarak sunulan destek ürünleri veya ilaçların kullanımından önce mutlaka bir hekime danışmak ve hekimin gerekli gördüğü tetkikleri yaptırmak gereklidir.
Kaynak: InformedHealth.org [Internet]. Cologne, Germany: Institute for Quality and Efficiency in Health Care (IQWiG); 2006-. How does the immune system work? [Updated 2020 Apr 23]. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK279364/
