Menopoz, yumurtalık aktivitesindeki kayıp sonucu adet kanamalarının, yani doğurganlık döneminin kalıcı bir şekilde sonlandığı doğal bir süreç olarak tanımlanıyor. Vücut bu dönemde yumurtalıklardan yumurta üretiminin yanı sıra östrojen ve progesteron gibi hormonların üretimini de durduruyor.
Biyolojik, psikolojik ve sosyal sonuçları farklılık gösterse de hormon sistemindeki bu değişim kadınların çoğunda benzer şikayetlerin oluşmasına yol açıyor. Dünyada ortalama 51 olan menopoz yaşı ülkemizde 46-48 yaş olarak bildiriliyor.
Kadınların yüzde 95’inin 45-55 yaşları arasında menopoza girdiğini belirten Acıbadem Bakırköy Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Doç. Dr. Baki Erdem, menopozun hastalık değil, kadınların yaşamının önemli bölümünü kapsayan bir dönem olduğuna işaret ederek “Her ne kadar bazı zorlukları beraberinde getirse de alınabilecek önlemlerle menopoz sürecini sağlıklı ve aktif geçirmek mümkün. Örneğin, sağlıklı beslenerek hem kilo almaya ve kemik erimesine karşı kendinizi korur hem de vücudunuzu zinde tutabilirsiniz. Yapacağınız düzenli egzersizler de gece terlemesi ve ateş basması gibi sorunların azalmasını sağlar.
Menopozdaki rahatsızlıkların önemli bir bölümü östrojen eksikliğinden kaynaklandığı için hormon tedavisi hakkında doktorunuzla görüşebilirsiniz. Ayrıca kemik erimesi, meme ile rahim kanseri, kalp ve damar hastalıkları gibi gelişebilecek olan bazı hastalıkların erken dönemde tedavi edilebilmesi için rutin kontrollerinizi aksatmamanız da çok önemlidir” diyor.
Menopoz döneminde en sık görülen sorunlar:
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Doç. Dr. Baki Erdem, menopoz döneminde en yaygın görülen 10 sorunu şöyle sıralıyor…
Sıcak basması
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Doç. Dr. Baki Erdem, sıcak basmasının menopoz döneminin en belirgin sorunları arasında yer aldığına işaret ederek, “Sıcak basması kadınların yüzde 60-80’inde ortaya çıkar. Östrojen hormonundaki düşüş nedeniyle kadınlarda bu dönemde sıcak basmaları görülür. Yüz bölgesinde ya da vücuda yayılma şeklinde görülen sıcak basmasının süresi kadından kadına farklılık göstermekle beraber genellikle 1-2 dakika sürmektedir” diyor.
Gece terlemeleri
Menopoz dönemi sorunlarından bir diğeri ise gece terlemeleri olarak biliniyor. Hormonal değişikliklerden kaynaklanan bu sorun kadınların geceleri ter nedeniyle uyanmalarına yol açabiliyor.
Uyku sorunları
Menopoz dönemine girerken yaşanan uykuya dalmadaki zorluklar uyuma sürelerinin kısalmasına ve buna bağlı olarak kadınlarda yaşam kalitesinin düşmesine neden olabiliyor.
Kilo vermede güçlük
Her ay düzenli olarak gerçekleşen adet kanamalarının yavaşlaması ve sonlanması durumunda kadınların metabolizmalarında yavaşlama ve buna bağlı olarak kilo vermede zorluk yaşanabiliyor. Genellikle sadece birkaç kilo alınsa da bazı kadınlarda kilo artışı fazla oluyor ve bunun sonucunda obezite gibi pek çok sağlık sorunu gelişebiliyor.
Kaygı ve anksiyete
Menopoz döneminin psikolojik sorunları arasında duygu durum değişiklikleri yer alıyor. Sinirlilik, stres, kaygı ile anksiyete görülebiliyor ve sinirleri kontrol etmek daha zor bir hal alıyor. Bu durum çoğunlukla hormonlardaki bozulmalardan kaynaklansa da uykusuzluk ve yorgunluğun da rolü olabiliyor.
Osteoporoz
Osteoporoz, yani kemik erimesini “kemiklerin yoğunluğunun azalması ve kemiklerin kırılgan hale gelmesi” olarak tanımlayan Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Doç. Dr. Baki Erdem “Menopoz döneminde, kadınların vücutlarında östrojen hormonu seviyeleri azalır. Bu hormon azalması, kemiklerin kalsiyum emilimini etkileyerek kemik yoğunluğunun azalmasına yol açar. Kemiklerin azalan yoğunluğu da kemiklerin kolayca kırılabildiği osteoporozun oluşmasına neden olabilir” diyor.
Halsizlik ve yorgunluk
Menopoza geçiş döneminde sıklıkla yaşanan uyku sorunlarına bağlı olarak kadınlarda baş ağrıları, vücut ağrısı ya da yorgunluk oluşuyor. Halsiz ve yorgun hissetme, menopozun yaygın belirtileri arasında yer alıyor.
Saç dökülmesi
Vücutta salgılanan östrojen ve progesteron hormonlarının azlığından kaynaklanan menopoz belirtileri arasında saç dökülmesi de yer alıyor. Saçlar bu dönemde sadece dökülmüyor, aynı zamanda inceliyor ve daha geç uzuyor.
Vajinal kuruluk
Vajinal kuruluk en temel menopoz sorunları arasında yer alıyor. Vücudun fizyolojik yapısının farklılık göstermesi ve östrojen seviyesinin düşmesi vajinal dokuların incelmesine ve ıslaklığın azalıp nemin kaybolmasına, yani kuruluğa neden oluyor.
Cinsel isteksizlik
Östrojen hormonunun azalmasına bağlı olarak menopoz döneminde cinsel istekte azalma da görülebiliyor. Menopoz dönemindeki her 10 kadından 8’inin bu sorunu yaşadığı belirtiliyor.
Menopoz hakkında doğru sanılan 10 hatalı bilgi
Ter basmasından uyku bozukluğuna kadar pek çok belirtisiyle menopoz, 45 yaş sonrası “geliyorum” diyor. Araştırmalar, menopoza girme yaş aralığının 45-55 yaş olduğunu gösterirken, yaşadığımız coğrafyaya göre farklılıklar gösterebiliyor. Dünya ortalaması 51 yaş iken, ülkemizde kadınlar 47-48 yaş arasında menopoza giriyor. Fakat pek çok kadın menopoza girmek istemiyor! Peki bu reddedişin ya da istememenin nedeni nedir? Bu soruyu yanıtlayan Acıbadem Fulya Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Prof. Dr. Hüsnü Görgen, toplumda menopoz hakkındaki yanlış algılara, eksik ve hatalı bilgilere dikkat çekerek, şunları söylüyor:
“Toplumda menopozla ilgili oldukça fazla yanlış bilgi ve olumsuz algı var. Bazı kadınlar bunlardan etkileniyor. Menopoza adeta bir hastalık, yaşamını zehreden bir süreç, kurtulamayacağı sıkıntılarının başlangıcı gibi bakıyor. Oysa menopoz kadın hayatının bir parçası, bir dönemidir. Bu süreci bir hastalık, yaşlılık ve kadınsal duyguların bittiği bir dönem gibi görmemeliyiz. Doğurganlık sona erse de kadınlar cinsellik dahil her türlü kadınlık fonksiyonlarını yerine getirebilir, bu döneme ilişkin oluşan sıkıntılarla kolayca baş edebilirler. Menopoza giren kadınlar dengeli beslenir ve egzersiz yaparlarsa, sigara ile alkolden uzak dururlarsa, düzenli muayenelerini ihmal etmezlerse, uygun tedaviyle kaliteli ve sağlıklı bir yaşam sürebilirler” diyor.
Kadının menopozla ilgili doğru bilgileri edinmesinin çok önemli olduğunu vurgulayan Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Prof. Dr. Hüsnü Görgen, doğru sanılan hatalı bilgileri şöyle açıklığa kavuşturuyor.
Menopoz yaşı geciktirilebilir. YANLIŞ!
DOĞRUSU: Menopoz hakkında yanlış bilgilere sahip pek çok kadının, bu süreci geciktirmek ya da yaşamamak için aklına gelen ilk cümle, “menopoza girmek istemiyorum’ oluyor. Oysa bu mümkün değil! Zira, her kadın dünyaya belirli bir yumurtalık rezervi ile geliyor. Bu rezervin sona yaklaşması menopozun başladığı anlamına geliyor. Menopozun başlamaması için yumurtalıkların yumurta üretmeye devam etmesi gerekiyor. Fakat yumurtalıklarda bulunan yumurta hücreleri tedavi ile yeniden yapılamıyor. Dolayısıyla menopoz geciktirilemiyor. Yumurta üretilememesi nedeniyle artık vücudun üretmediği progesteron ve östrojen hormonları dışardan verilebiliyor.
Menopoz yaşlılıktır. YANLIŞ!
DOĞRUSU: Menopoz bir yaşlılık belirtisi değildir, nedeni basit; insan ömrü uzuyor. Kadınlar yaşamlarının yaklaşık yarısını menopoz sonrası dönemde yaşıyor. Örneğin 80 yaşında bir kadın, hayatının yaklaşık 30 yılından fazlasını menopoz sonrası dönemde geçiriyor. Geçmiş dönemler dikkate alındığında, insan ömrü bu kadar uzun değilken, menopoz bir yaşlılık süreci olarak da düşünülebilirdi. Oysa günümüzde uzayan yaşam, menopoz yaklaşımının yeniden ele alınmasını gerektiriyor. Hayat kalitesini düşürmeden yaşanabilecek yeni bir sürecin başlangıcı haline geliyor. Kadının vücudunun bir döneminin bitip yeni bir döneminin başladığı bu süreçte, gerekli muayene ve tetkikler yapıldıktan sonra, uygun hormon tedavileriyle yaşam kalitesi yükseltilebiliyor.
Menopozda cinsellik biter. YANLIŞ!
DOĞRUSU: En sık rastlanan korkulardan biri bu; ”cinsel hayat bitecek”. Oysa menopozda cinsellik bitmiyor. Aktif ve haz alınabilecek bir cinsellik mümkün. Cinsel ilişki sırasında kuruluk, vajinada daralma, yanma, tahriş ve ilişki sonrasında damlama gibi sık rastlanan bu sorunlar kolayca tedavi edilebiliyor. Yaygın inanışın aksine, menopoz sürecinde cinsel yaşamın daha da kaliteli yaşanabileceğine değinen Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Prof. Dr. Hüsnü Görgen, ”Normal cinsel yaşamına devam eden kadınlarda bu belirtiler daha az görülüyor. İlişki sıklığı azalan kadınlarda ise sorunlar daha hızlı ilerliyor. Hatta östrojen alımı ile vajen dokusundaki incelme ve cinsel ilişki kalitesini bozan diğer faktörler önleneceği için cinsel yaşamın kalitesi artıyor” diyor. Tabii bir de artık doğum kontrol ihtiyacının olmamasından kaynaklanan rahatlık da yaşanıyor.
Hormon kullanılmamalıdır. YANLIŞ!
DOĞRUSU: Kadınların korkulu rüyası olan ateş basması ve terleme gibi menopoz şikayetlerini her kadın yaşamıyor. Bazı kadınlar bu sorunları yoğun yaşarken, bazıları ise çok hafif yaşıyor. Kadından kadına farklılık gösteren bu belirtilerin azaltılması ya da giderilmesi mümkün. Bunun için hormon kullanılıyor. Ancak her kadın için bu tedavi uygun olmayabiliyor. Özellikle meme kanseri riski yüksek olan ve kalp hastası kadınlarda hormon tedavisi riskli olabileceğinden doktor kontrolünde alternatif tedaviler uygulanıyor. Ayrıca hormon eksikliği vajinal kuruluğa yol açıyorsa, vajinal yoldan kullanılan ve bir hormon olan östrojen tableti uzun yıllar kullanılabiliyor.
Menopoz kadınlığın sonudur. YANLIŞ!
DOĞRUSU: Asla! Kadınlık algısı yalnızca fizyolojik değildir, sosyal ve psikolojik yönleri de vardır. Menopoz kadının sadece yumurta rezervinin bitmesi ve buna bağlı olarak östrojen hormonunun eksikliğidir. Bu süreçte, kadın sadece çocuk doğurma imkanını kaybediyor. Doğurganlık dışında, kadınlar cinsellik de dahil her türlü kadınlık fonksiyonlarını yerine getirebiliyorlar.
Erken menopozda hormon kullanılmamalıdır. YANLIŞ!
DOĞRUSU: Erken menopoz 40 yaşından önce adetin kesilmesi anlamına geliyor, ancak buna “menopoz” dememek gerekiyor. Nasıl ki tiroit bezi çalışmadığında tiroit hormonu veriliyorsa, 40 yaşından önce yumurtalık fonksiyonları duran kadınlara da doğal menopoz yaşına kadar östrojen takviye ediliyor. Böylece erken menopoza girenler, olması gereken doğal menopoz yaşına kadar bu takviye ile destekleniyor.
Menopoz kilo aldırır. YANLIŞ!
DOĞRUSU: Östrojen eksikliğinin şişmanlıkla doğrudan ilişkisi bulunmuyor. Menopoza giren bir kadın dengeli beslenerek ve kalori hesabını iyi tutarak kilosuna dikkat ederse, sporunu yaparsa daha az sorun yaşıyor. Hem kemik erimesini engellemesi, hem vücut postürünü düzeltmesi açısından spor önemli fayda sağlıyor ve kilo alımının önüne geçiyor.
Jinekolojik muayeneye gerek yoktur. YANLIŞ!
DOĞRUSU: Düzenli jinekolojik muayene hayatın her döneminde önemini koruyor. Çünkü, bu dönemde sadece menopozla ilgili şikayetler değil, aynı zamanda jinekolojik pek çok hastalık da erkenden saptanabiliyor. Özellikle meme, rahim, yumurtalık ve vulva kanserlerinin erken belirtileri tespit edilerek, tedavinin başarısı yükseltilebiliyor.
Kadınlar anneleriyle aynı yaşta menopoza girerler. YANLIŞ!
DOĞRUSU: Zaman zaman menopoza girme yaşında anne ile kızı arasında uyum olsa da, bu mutlak bir kural değildir. Zira, menopoz yaşını etkileyen pek çok faktör vardır. Bunlar; kilo, sigara ve alkol kullanımı, kronik hastalıklar, geçirilen ameliyatlar, radyoterapi veya kemoterapi tedavisi görülmesi, yüksek stres ile doğum sayısıdır.
Menopoz döneminde adet olunmadığı için kirli kan atılmaz. YANLIŞ!
DOĞRUSU: Kadınların adet döneminde kanamalarının olmasıyla kirli kandan kurtulduklarını düşünüp rahatladıklarından bahseden Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Prof. Dr. Hüsnü Görgen, şunları söylüyor: “Adet, rahim içi dokusunun yumurtalıklardan salgılanan hormonlarla kalınlaşarak her ay gebelik için hazırlanması anlamına geliyor; gebe kalınmazsa rahim içi dokusu adet kanaması ile atılıyor, yenisi için tekrar kalınlaşıyor. Menopoz sonrası yumurtalıklar hormon salgılamadıkları için adet kanaması da olmuyor. Dolayısıyla menopoz döneminde kanamanın olmaması doğal bir sonuçtur ve endişe edilmemelidir”.
Menopoz belirtilerini hafifletmek için neler yapılmalı?
Menopoz, kadınların hayatında önemli bir dönüm noktasıdır ve birçok fiziksel ve duygusal değişikliklerle birlikte gelir. Bu dönemi rahat geçirmek için bilinçli olmak ve doğru adımları atmak büyük önem taşır. Batıgöz Sağlık Grubu Balçova – İzmir şubesinde Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı olarak hizmet veren Op. Dr. Uzay Lebe, menopoz belirtileri ve bu dönemi daha rahat geçirmenin yolları hakkında önemli bilgiler verdi.
Op. Dr. Uzay Lebe, menopoz döneminde en sık karşılaşılan belirtileri şu şekilde sıraladı: “Menopoz döneminde sıcak basmaları, gece terlemeleri, uyku problemleri, ruh hali değişiklikleri, vajinal kuruluk ve kemik yoğunluğunda azalma gibi belirtiler sıkça görülür. Bu belirtiler, kadının günlük yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir.”
Menopoz belirtilerini hafifletmek için dengeli ve sağlıklı bir diyet takip etmek önemlidir. Kalsiyum ve D vitamini açısından zengin gıdalar tüketmek, kemik sağlığını korumaya yardımcı olur. Yeterli miktarda su içmek ve kafein ile alkol tüketimini sınırlamak da sıcak basmaları ve gece terlemelerini azaltabilir. Düzenli egzersiz yapmak ise hem fiziksel hem de zihinsel sağlık için faydalıdır. Özellikle yürüyüş, yoga ve hafif aerobik egzersizler, genel sağlık durumunu iyileştirir ve ruh hali değişikliklerini dengelemeye yardımcı olur.
Menopoz döneminde karşılaşılan uyku problemleri hakkında da bilgi veren Dr. Lebe, “Uyku düzenini korumak için düzenli uyuma ve uyanma saatlerine sadık kalmak, yatak odasının serin ve karanlık olmasını sağlamak önemlidir. Yatmadan önce ağır yemekler yememek ve elektronik cihaz kullanımını sınırlamak da uyku kalitesini artırabilir.” dedi.
Vajinal kuruluk sorunu hakkında da önerilerde bulunan Dr. Lebe, “Vajinal kuruluk, menopoz döneminde sıkça karşılaşılan bir sorundur ve cinsel yaşamı olumsuz etkileyebilir. Bu durumu hafifletmek için su bazlı vajinal nemlendiriciler ve kayganlaştırıcılar kullanmak faydalı olabilir. Doktorunuzla görüşerek hormon tedavisi seçeneklerini değerlendirebilirsiniz.” şeklinde konuştu.
Dr. Uzay Lebe, menopoz döneminde duygusal ve psikolojik destek almanın önemini vurgulayarak, “Bu dönemde ruh hali değişiklikleri ve depresyon gibi duygusal zorluklar yaşanabilir. Bu nedenle, gerektiğinde bir terapist veya danışmanla görüşmek ve sosyal destek ağını kuvvetlendirmek önemlidir. Ayrıca, meditasyon ve derin nefes egzersizleri gibi stres azaltıcı teknikler de faydalı olabilir.” dedi.
Op. Dr. Uzay Lebe’nin bu değerli önerileri, menopoz dönemini daha rahat ve sağlıklı geçirmenize yardımcı olacak niteliktedir. Unutmayın, bu dönemi bilinçli ve sağlıklı bir şekilde geçirmek, gelecekteki yaşam kalitenizi olumlu yönde etkileyecektir. Kendinize ve sağlığınıza önem verin, bu özel dönemi en iyi şekilde değerlendirin.
Kaynaklar:
- Tori DeAngelis, Menopause can be rough. Psychology is here to help, Continuing Education; Vol. 54 No. 6 Print version: page 37 (September 1, 2023).
- Barber K, Charles A. Barriers to Accessing Effective Treatment and Support for Menopausal Symptoms: A Qualitative Study Capturing the Behaviours, Beliefs and Experiences of Key Stakeholders. Patient Prefer Adherence. 2023 Nov 15;17:2971-2980. doi: 10.2147/PPA.S430203. PMID: 38027078; PMCID: PMC10657761.
- Living well through your perimenopause and menopause – The Menopause Charity
- Health issues for menopausal women: The top 11 conditions have common solutions – ScienceDirect
