Sağlık

Cilt kanseri belirtileri: Ben muayenesi (ABCDE kuralı) nedir?

Yazar:

3 Eylül 2025

Dünyada en sık görülen kanser türü olan cilt kanseri, erken dönemde fark edildiğinde büyük oranda tedavi edilebilirken, geç kalındığında ise hayati riskler taşıyabiliyor. Eskiden ileri yaş hastalığı olarak kabul edilse de, son yıllarda özellikle 20-40 yaş aralığında en tehlikeli türü olan melanom vakalarında endişe verici bir artış yaşanıyor. Yoğun güneşlenme, solaryum ve güneş kremlerinin yetersiz kullanımı bu artışın arkasındaki en önemli nedenler olarak öne çıkıyor.

Acıbadem Fulya Hastanesi Dermatoloji Uzmanı Prof. Dr. Emel Güngör, erken teşhisin yaşamsal önem taşıdığına dikkat çekerek, ayda bir kez yapılacak basit bir ben muayenesinin hayat kurtarabileceğini vurguluyor. Var olan bir bende renk, şekil veya boyut değişikliği fark etmek ya da yeni çıkan ve hızla büyüyen bir lezyon görmek, vakit kaybetmeden bir dermatoloji uzmanına başvurmak için en önemli işarettir.

📌 Öne çıkanlar

🔺 En Yaygın Kanser Türü: Cilt kanseri, dünyada en sık görülen kanser türüdür ve görülme sıklığı özellikle gençler arasında artmaktadır.
🔺 8 Önemli Sinyal: Cildinizde yeni çıkan ve hızla büyüyen, asimetrik, kenarları düzensiz, birden fazla renk içeren veya kaşınıp kanayan benler en önemli uyarıcı işaretlerdir.
🔺 ABCDE Kuralı: Kendi kendine ben muayenesi için Asimetri, Border (Sınır), Color (Renk), Diameter (Çap) ve Evolving (Evrimleşme/Değişim) kuralı hayat kurtarıcıdır.
🔺 Güneşten Korunma: En etkili korunma yöntemi, güneşin en dik olduğu 10:00-15:00 saatleri arasında güneşe çıkmamak, SPF 30 ve üzeri geniş spektrumlu güneş kremi kullanmak ve solaryumdan kaçınmaktır.
🔺 Doğru Bilinen Yanlışlar: “Esmer tenliler kanser olmaz” veya “Sadece yazın krem kullanmak yeterlidir” gibi mitler, tehlikeli bir güvenlik yanılsaması yaratır.

🔎 En çok merak edilenler: Cilt kanseri

🔹 Cilt kanserinin en önemli nedeni nedir?
En önemli ve önlenebilir risk faktörü, güneşten veya solaryum gibi yapay kaynaklardan gelen ultraviyole (UV) ışınlarına aşırı maruz kalmaktır. Özellikle çocukluk çağında yaşanan su dolu güneş yanıkları riski katlayarak artırır.
🔹 Benlerimi ne sıklıkla kontrol etmeliyim?
Uzmanlar, ayda bir kez, aydınlık bir ortamda ayna yardımıyla tüm vücudunuzu (saç derisi, ayak tabanları ve parmak araları dahil) kontrol etmenizi önerir.
🔹 Her yeni ben tehlikeli midir?
Hayır. Özellikle 40 yaşına kadar yeni benlerin çıkması normal kabul edilebilir. Ancak yeni çıkan bir ben hızla büyüyorsa, rengi veya şekli düzensizse mutlaka bir dermatolog tarafından değerlendirilmelidir.
🔹 Güneş kremi seçerken nelere dikkat etmeliyim?
En az SPF 30 koruma faktörlü, hem UVA hem de UVB ışınlarına karşı koruma sağlayan “geniş spektrumlu” (broad-spectrum) ve suya dayanıklı bir ürün tercih edilmelidir.
🔹 Cilt kanseri tedavisi nasıl yapılır?
Tedavinin ilk ve en yaygın basamağı, kanserli dokunun cerrahi olarak çıkarılmasıdır. Tümörün tipine, evresine ve yerine göre kriyoterapi (dondurma), özel kremler veya radyoterapi gibi ek tedaviler de uygulanabilir.

📈 Dünya Sağlık Örgütü uyarıyor: Vaka sayısı artacak

Dünyada, melanom dışı, yani bazal hücreli ve skuamöz hücreli kanserler tüm kanserlerin yaklaşık yüzde 40’ını oluşturuyor. Melanom ise tüm kanserlerin yaklaşık yüzde 1-2’sini oluşturuyor. Dünya Sağlık Örgütü, cilt kanserinde önümüzdeki yıllarda küresel çapta artış beklendiği uyarısında bulunuyor. 2030’lu yıllarda her yıl milyonlarca kişinin cilt kanserinden etkileneceği ve bu rakamların nüfus artışı ile yaşlanmaya bağlı olarak önümüzdeki 10 yılda yüzde 50 oranında artabileceği öngörülüyor.

📋 Cilt kanserinin 8 önemli sinyali

Dermatoloji Uzmanı Prof. Dr. Emel Güngör, benlerinizde veya cildinizde aşağıda yer alan değişiklikler varsa, zaman kaybetmeden bir dermatoloji uzmanına muayene olmanız gerektiği uyarısında bulunuyor.

Yeni bir ben çıkması ve hızla büyümesi
Var olan benlerde büyüklük, renk ve şekil değişikliği
Diğer benlerden farklı, “çirkin ördek yavrusu” gibi duran bir ben oluşumu
Benin asimetrik bir şekilde olması (bir yarısı diğerine benzemiyorsa)
Ben kenarlarının girintili, çıkıntılı veya düzensiz olması
Ben üzerinde siyah, kahverengi, mavi, kırmızı gibi iki veya daha fazla renk olması
Bende kaşıntı, kanama ve/veya sulantı olması
Bene dokunulduğunda pürüzlü veya pul pul hissedilmesi

☀️ En önemli risk faktörü: Güneş ışınları

Prof. Dr. Emel Güngör, cilt kanserinde en önemli risk faktörünün ultraviyole (UV) ışınlarına yoğun maruz kalmak olduğunu belirterek, bronzlaşmak için uzun süre güneşlenen veya solaryuma giren kişilerin riskinin daha fazla olduğunu söylüyor. Ayrıca açık tenli, çilli, renkli gözlü kişiler, ailesinde cilt kanseri öyküsü bulunanlar, çok sayıda beni olanlar ve bağışıklık sistemi zayıf olanlar da risk grubunda yer alıyor.

“Tümörü ne kadar erken yakalarsak tedavisi de o kadar kolay olur. Dolayısıyla, erken teşhis için ayda bir kez ayna yardımıyla benlerin ve cildin hem güneş gören hem de görmeyen bölgelerinin incelenmesi büyük bir önem taşır.” – Prof. Dr. Emel Güngör

🛡️ Cilt kanserinden korunmak için 5 kritik kural

Melanom ve melanom dışı cilt kanserlerinden korunmanın en önemli yolu, güneşin zararlı UV ışınlarına maruziyeti azaltmaktan geçiyor. Prof. Dr. Emel Güngör, alınması gereken önlemleri şöyle sıralıyor:

Güneş ışınlarının en güçlü olduğu saatlerde (10:00-15:00) güneş altında durmayın.
SPF 30 ve üzeri, geniş spektrumlu güneş koruyucu kremler kullanın.
Güneş kremini dışarı çıkmadan en az 20 dakika önce sürün ve her iki saatte bir, ayrıca terledikten veya yüzdükten sonra tekrarlayın.
Geniş kenarlı şapkalar, UV korumalı güneş gözlükleri ve sıkı dokunmuş, uzun kollu giysilerle cildinize fiziksel bir bariyer oluşturun.
Solaryumdan kesinlikle kaçının.

🔍 Kendi kendine ben muayenesi (ABCDE Kuralı) nasıl yapılır?

Ayda bir kez tüm vücudunuzu kontrol etmek, şüpheli bir değişikliği erken fark etmenin en etkili yoludur. Uluslararası kabul görmüş ABCDE kuralı, benlerinizi incelerken size yol gösterecektir:

A – Asymmetry (Asimetri): Benin bir yarısı diğer yarısına benzemiyorsa, bu bir uyarı işareti olabilir. Normal benler genellikle simetriktir.
B – Border (Sınır): Kenarları düzensiz, pürüzlü, girintili çıkıntılı veya belirsiz olan benler riskli olabilir. Normal benlerin sınırları net ve düzgündür.
C – Color (Renk): Benin rengi homojen değilse, yani üzerinde siyah, kahverengi, mavi, kırmızı, beyaz gibi birden fazla renk tonu barındırıyorsa şüphelenilmelidir.
D – Diameter (Çap): Çapı 6 mm’den (bir kurşun kalemin silgisi kadar) büyük olan benler daha fazla dikkat gerektirir. Ancak melanomlar daha küçük de olabilir.
E – Evolving (Evrimleşme/Değişim): En önemli kuraldır. Var olan bir benin boyutunda, şeklinde, renginde veya yüksekliğinde zamanla herhangi bir değişiklik olması veya yeni belirtilerin (kaşıntı, kanama) ortaya çıkması en ciddi uyarıdır.

☀️ Güneş kremi seçim ve kullanım rehberi

Güneş kremi seçimi, sadece yüksek SPF rakamından ibaret değildir. Etkili bir koruma için etiketleri doğru okumak gerekir:

Geniş Spektrum (Broad-Spectrum): Alacağınız ürünün hem cildi yakan UVB ışınlarına hem de cildi yaşlandıran ve kansere neden olan UVA ışınlarına karşı koruma sağladığından emin olun.
SPF (Güneş Koruma Faktörü): Cildinizin normalde kızaracağı süreyi ne kadar uzattığını gösterir. Günlük kullanım için en az SPF 30, yoğun güneşte ise SPF 50+ önerilir.
Mineral vs. Kimyasal Filtreler: Mineral filtreler (çinko oksit, titanyum dioksit) cilt yüzeyinde bir bariyer oluşturarak ışınları yansıtır ve hassas ciltler için daha uygundur. Kimyasal filtreler ise UV ışınlarını emerek ısıya dönüştürür ve genellikle daha şeffaf bir yapıdadır.

🤔 Cilt kanseri hakkında doğru bilinen yanlışlar

Cilt kanseriyle ilgili toplumda yaygın olan bazı yanlış inanışlar, insanların gerekli önlemleri almasını engelleyerek ciddi riskler doğurabilir:

❌ Yanlış: “Esmer tenliler ve bronzlaşanlar cilt kanseri olmaz.”
✔️ Doğru: Esmer tenlilerde melanin pigmenti daha fazla olsa da, bu tam bir koruma sağlamaz. Cilt kanseri her cilt tipinde görülebilir ve özellikle esmer tenlilerde daha geç fark edildiği için daha tehlikeli olabilir.

❌ Yanlış: “Sadece yazın veya güneşli havalarda güneş kremi kullanmak yeterlidir.”
✔️ Doğru: UVA ışınları bulutlardan ve pencerelerden geçebilir. Bu nedenle, kışın veya bulutlu havalarda bile yüz gibi açıkta kalan bölgelere güneş kremi uygulanmalıdır.

❌ Yanlış: “Solaryum, D vitamini için faydalıdır ve güvenli bir bronzluk sağlar.”
✔️ Doğru: Solaryum cihazları yoğunlaştırılmış UVA ışını yayar ve Dünya Sağlık Örgütü tarafından “kanserojen” olarak sınıflandırılmıştır. Güvenli bronzluk diye bir şey yoktur; bronzluk, cildin UV hasarına karşı verdiği bir tepkidir.

🔬 Cilt kanseri teşhisi: Dermoskopi ve biyopsi süreci

Şüpheli bir ben veya lezyonla dermatoloğa başvurduğunuzda, tanı süreci genellikle ağrısız ve basit adımlardan oluşur:

Dermoskopi: Dermatolog, “dermoskop” adı verilen özel bir ışıklı büyüteç ile benlerinizi inceler. Bu cihaz, benin yüzey altı yapısını ve pigmentasyonunu detaylı bir şekilde göstererek, çıplak gözle görülemeyen riskli değişikliklerin saptanmasına yardımcı olur.
Biyopsi: Eğer dermoskopik muayene sonucu lezyon şüpheli bulunursa, kesin tanı için biyopsi yapılır. Bu işlemde, bölge lokal anestezi ile uyuşturulur ve şüpheli dokudan küçük bir parça alınır. Alınan parça, patoloji laboratuvarında incelenerek kanser olup olmadığı ve eğer kanserse tipi kesin olarak belirlenir.