Yemekten hemen sonra uykunuz mu geliyor?

Türkiye’de 38 yaş üzeri her 5 kişiden birinin diyabet hastası olduğu belirtilirken, asıl sinsi tehlikenin fark edilmeyen “prediyabet” yani gizli şeker olduğu vurgulanıyor. Sık yaşanan tatlı krizleri, yemek sonrası uyku basması ve kilo vermede zorlanma gibi prediyabet belirtileri, genellikle insülin direncinin ilk sinyalleri olarak ortaya çıkıyor.

Acıbadem Fulya Hastanesi Endokrinoloji Uzmanı Prof. Dr. Rüştü Serter, 4 milyonu aşkın kişinin farkında olmadan gizli şeker hastası olduğunu ve bu durumun Tip 2 diyabete ilerlediğini belirtiyor. İnsülin direncini kırmanın yolunun glisemik indeksi yüksek gıdalardan kaçınmak ve sağlıklı yaşam tarzını benimsemekten geçtiğini vurgulayan Prof. Dr. Serter, prediyabet belirtileri yaşayanların mutlaka şeker yükleme testi (OGTT) yaptırması gerektiğini söylüyor.

📌 Öne çıkanlar: Prediyabet belirtileri, insülin direnci ve diyabet riski

• Prof. Dr. Rüştü Serter, Türkiye’de 38 yaş üzeri her 5 kişiden 1’inin diyabet hastası olduğunu ve 4 milyonu aşkın kişinin gizli şekeri (prediyabet) olduğunu belirtiyor.
• En sinsi prediyabet belirtileri; sık acıkmalar, tatlı krizleri, yemek sonrası uyku basması ve kilo vermede zorlanmadır.
• Prediyabetin temelinde, vücudun insüline düzgün yanıt vermemesi durumu olan “insülin direnci” yatar.
• Prediyabet, yaşam tarzı değişiklikleri (sağlıklı beslenme, egzersiz) ile geri döndürülebilir bir süreçtir. Tedavi edilmezse Tip 2 diyabete ilerler.
• Gizli şeker tanısı için “altın standart” yöntem, OGTT (şeker yükleme testi) olarak bilinen 75 gram glukoz ile yapılan testtir.

🔎 En çok merak edilenler

• Prediyabet (Gizli Şeker) nedir?
  Kan şekeri seviyelerinizin normalden yüksek, ancak henüz Tip 2 diyabet tanısı koymak için yeterince yüksek olmadığı aralıktır. Bu, diyabet için “son uyarı” veya “kırmızı ışık” anlamına gelir.
• Yemekten sonra neden uykum geliyor?
  Bu durum, “reaktif hipoglisemi”nin bir işareti olabilir. Yüksek glisemik indeksli bir yemek yediğinizde, pankreasınız aşırı miktarda insülin salgılar. Bu fazla insülin, kan şekerini çok hızlı düşürerek ani bir yorgunluk ve uyku hali yaratır. Bu, insülin direncinin erken bir belirtisidir.
• Prediyabet geri döndürülebilir mi?
  Evet. Prediyabetin en önemli özelliği, erken müdahale ile geri döndürülebilir olmasıdır. Düşük glisemik indeksli beslenme, düzenli egzersiz ve ideal kilonun korunması ile kan şekeri seviyeleri normale dönebilir.
• Şeker yükleme testi (OGTT) yaptırmak zararlı mı?
  Hayır. OGTT, vücudunuzun şekere nasıl tepki verdiğini ölçen güvenilir bir tanı yöntemidir. Test sırasında alınan 75 gram glukoz, sağlıklı bir birey için bir tehdit oluşturmaz ve prediyabet/diyabet tanısı koymak için “altın standart” kabul edilir.

Diyabetten Korunmak İçin 6 Etkili Önlem!

Türkiye, Avrupa’da diyabetin en sık görüldüğü ülkelerin başında yer alıyor. Acıbadem Fulya Hastanesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Rüştü Serter, diyabetin tedavi edilmediğinde körlük, böbrek yetmezliği, kalp krizi ve inme gibi ciddi sonuçlara yol açtığını belirtiyor.

Ülkemizde 20-80 yaş arasında diyabetli hasta sayısının 2030 yılında 10,8 milyona çıkmasının beklendiğini, hastalığın artış hızının korkutucu düzeyde olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Serter, 4 milyonu aşkın kişinin de prediyabeti yani gizli şekeri olduğunu söylüyor.

Eskiden sadece yetişkinlerde görülen Tip 2 diyabetin sağlıksız beslenme, hareketsizlik ve obezite nedeniyle artık çocukluk çağına kadar indiğini söyleyen Prof. Dr. Serter, diyabetten korunmak için 6 etkili önlemi şöyle sıralıyor:

1. Glisemik İndeksi Yüksek Gıdalardan Uzak Durun: Beyaz ekmek, poğaça, beyaz pirinç gibi hızla kana karışan karbonhidratlardan kaçının.
2. Tıka Basa Doymayın: Alınan toplam kalori önemlidir. Açlığı giderecek düzeyde gıda alımı ile yetinmek hedeflenmelidir.
3. Düzenli Egzersiz Yapın: Haftada en az 3 gün 1 saat tempolu yürüyüş, yağlanmayı önleyici en önemli tedbirdir.
4. Ölçümlerinizi Düzenli Yaptırın: Fazla kiloluysanız veya ailenizde diyabet öyküsü varsa, insülin direnci ve kan şekeri tablolarınızı kontrol ettirin.
5. Alkol tüketiminden uzak durun.
6. Gerekirse İlaç Kullanın: Diyet ve egzersize ek olarak doktor tarafından gerekli görüldüğünde ilaç tedavisi koruyucu etki gösterir.

Prediyabet ve Diyabetin Belirtilerine Dikkat!

Prof. Dr. Rüştü Serter, prediyabet belirtilerinin sinsi olabildiğini ancak bazı ipuçlarının uyarıcı olabileceğini belirtiyor: “Gün içerisinde sık acıkmalar, tatlı krizleri, yemek sonrası tekrar acıkma, yemek sonrası uyku basması, kilo vermenin giderek zorlaşması bunlardan başlıcalarıdır. Şeker yükselmesi ile birlikte sık idrara çıkma, ağız kuruluğu, el ve ayaklarda yanma uyuşma görülebilir.”

😴 “Yemek sonrası uyku basması” ve “tatlı krizleri”: Prediyabetin sinsi sinyalleri

Prediyabet belirtilerinin en başında, özellikle yüksek karbonhidratlı bir öğünden 1-2 saat sonra ortaya çıkan ani yorgunluk, yemek sonrası uyku basması ve tatlı krizleri gelir. Bu durum, genellikle “reaktif hipoglisemi” olarak adlandırılan bir durumun işaretidir ve insülin direncinin erken bir göstergesidir.

Süreç şöyle işler: Vücut, insülin direnci nedeniyle şekeri hücrelere sokmakta zorlanır. Siz yemek yediğinizde, pankreas bu direnci kırmak için “normalden çok daha fazla” insülin salgılar. Bu aşırı insülin, kan şekerini olması gerekenden daha hızlı ve daha derine düşürür. Kan şekerindeki bu ani düşüş, beyninize “enerji bitti” sinyali gönderir. Sonuç olarak, kendinizi bitkin hisseder (uyku basması) ve beyniniz hızla enerji kaynağı olan şekere (tatlı krizleri) yönelir. Bu, bir kısırdöngü yaratır.

🔑 İnsülin direnci nedir? Prediyabetin arkasındaki mekanizma

İnsülin direnci, prediyabetin ve Tip 2 diyabetin temelinde yatan ana mekanizmadır. İnsülini, hücrelerinizin enerji (şeker) almasını sağlayan bir “anahtar” olarak düşünebilirsiniz. Hücrelerinizin yüzeyinde de “kilitler” (reseptörler) bulunur.

• Sağlıklı Durum: İnsülin (anahtar), reseptöre (kilit) mükemmel bir şekilde uyar, kapıyı açar ve şeker (enerji) hücreye girer.
• İnsülin Direnci Durumu: Özellikle karın çevresindeki aşırı yağlanma nedeniyle, hücrelerin “kilitleri” bozulur. İnsülin (anahtar) artık kilide tam oturmaz. Kapı açılamaz ve şeker hücreye giremez.

Şeker hücreye giremeyince kanda birikir (yüksek kan şekeri). Pankreas ise kapıyı açmak için daha fazla anahtar (insülin) üretmeye başlar. Yüksek kan şekeri ve yüksek insülin seviyelerinin bir arada olduğu bu duruma insülin direnci denir. Bu, pankreasın aşırı yorulmasına ve zamanla diyabetin gelişmesine yol açar.

🔄 Prediyabetten diyabete geçiş: Geri döndürmek mümkün mü?

Evet. Prediyabeti, diyabete giden yoldaki son “sarı ışık” olarak görebiliriz. Bu aşama, vücudun size verdiği son uyarıdır ve en önemli özelliği geri döndürülebilir olmasıdır. Araştırmalar, prediyabet teşhisi konan kişilerin %50’sinden fazlasının, müdahale edilmezse 5-10 yıl içinde Tip 2 diyabete ilerlediğini göstermektedir. Ancak, yaşam tarzı değişiklikleri ile bu ilerleyişi durdurmak ve hatta kan şekerini tamamen normale döndürmek mümkündür. Tedavinin temeli, insülin direncini kırmaktır. Bu da iki ana yolla yapılır:

1. Sağlıklı Yaşam Tarzı Değişikliği: Düşük glisemik indeksi yüksek gıdaları içeren bir beslenme planı ve düzenli egzersiz.
2. Kilo Kontrolü: Vücut ağırlığının sadece %5-7’sini kaybetmenin bile diyabet riskini %50’den fazla azalttığı kanıtlanmıştır.

GTT: Gizli şeker testi: OGTT (Şeker yükleme testi) nasıl yapılır?

Prediyabet belirtileri yaşayan veya risk grubunda olan (aşırı kilolu, aile öyküsü olan) kişilerde gizli şekeri teşhis etmenin “altın standart” yolu Oral Glukoz Tolerans Testi (OGTT), yani şeker yükleme testidir. Açlık kan şekeri normal çıksa bile, OGTT ile vücudun şekere verdiği tepki ölçülerek gizli şeker saptanabilir.

• Hazırlık: Testten önce 3 gün boyunca normal karbonhidrat alımına devam edilir. Testten önceki 8-10 saat boyunca aç kalınması gerekir.
• Testin İlk Aşaması: Hastaneye aç karnına gidilir ve ilk kan örneği (açlık kan şekeri) alınır.
• Şekerli Sıvı: Hastaya, 75 gram glukoz içeren şekerli bir su içirilir.
• Testin İkinci Aşaması: Bu sıvıyı içtikten tam 2 saat sonra tekrar kan örneği alınır (tokluk kan şekeri).
• Sonuç: İkinci saatte ölçülen kan şekeri değeri 140 mg/dL ile 199 mg/dL arasında çıkarsa, bu durum “Prediyabet” (Bozulmuş Glukoz Toleransı) olarak teşhis edilir. (Kaynak: Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği)

🍞 Glisemik indeks (GI) nedir? Prediyabeti önleyen beslenme tüyoları

Glisemik İndeks (GI), karbonhidrat içeren gıdaların kan şekerini ne kadar hızlı yükselttiğini ölçen bir derecelendirme sistemidir. Glisemik indeksi yüksek gıdalar, kan şekerini hızla fırlatır, bu da pankreasın aşırı insülin salgılamasına ve insülin direncini tetiklemesine neden olur.

Prediyabetten korunmak için beslenmedeki temel kural, yüksek GI’li gıdaları hayatınızdan çıkarıp, onların yerine düşük GI’li, lifli gıdaları koymaktır. Bir yiyeceğin lif, protein ve yağ oranı ne kadar yüksekse, glisemik indeksi o kadar düşük olur.

🌐 Bunlar da ilginizi çekebilir:

• İnsülin direncini düşürmenin yolları: Basit ama etkili yöntemler
  Tip 2 diyabet riskini azaltmak için beslenme ve yaşam tarzı önerileri sunuluyor.
• Kilo veremiyorsanız sebebi insülin direnci olabilir!
  Karbonhidrat isteği, tatlı krizleri ve açlık toleransı gibi belirtiler açıklanıyor.
• İnsülin direnci nedir? Nasıl oluşur? Tedavisi nasıldır?
  Metabolik sendrom ve gizli şekerle ilişkili mekanizmalar sade bir dille anlatılıyor.
• Diyabet belirtileri nelerdir? Erken teşhis çok önemli
  Prediyabet evresi, OGTT testi ve kan şekeri kontrolü hakkında bilgi veriliyor.
• Kan şekerini dengede tutmanın 6 etkili yolu!
  Yemek sonrası uyku basması ve reaktif hipoglisemi gibi belirtiler ele alınıyor.
• Gizli şekeriniz olduğunu nasıl anlarsınız?
  Şeker yükleme testi sonrası ortaya çıkan belirtiler ve erken müdahale yolları açıklanıyor.
• Hipoglisemi nedir? Belirtileri depresyon ile karıştırılabiliyor!
  Reaktif hipoglisemi ve kan şekeri düşmesi belirtileri sade örneklerle sunuluyor.
• Kan şekeri düşüklüğü nedir? Hipotiroid kilo vermeyi engelliyor!
  Şeker yeme atakları ve karbonhidrat bağımlılığı gibi semptomlar açıklanıyor.
• Tatlı krizini kontrol altına almak için püf noktalar
  Stres, alışkanlık ve glisemik dengesizlik kaynaklı tatlı isteği yönetimi sunuluyor.
• Tatlı krizine son vermenin 8 etkili yolu
  Alternatif tatlılar ve şeker yeme ataklarını önleme yolları açıklanıyor.
• Tatlı krizini doğru yönetmenin 9 etkili yolu nedir?
  Glisemik indeksi yüksek gıdalardan kaçınma ve tatlı kontrolü stratejileri sunuluyor.
• Glisemik indeks nedir? Glisemik indeksin önemi nelerdir?
  Yüksek glisemik indeksli gıdaların kan şekeri üzerindeki etkileri açıklanıyor.
• Diyabet için beslenme önerileri: Diyabete iyi gelen yiyecekler
  Tip 2 diyabet ve prediyabet için beslenme planı önerileri sunuluyor.
• İnflamasyon ve enfeksiyonu yönetmek için beslenme stratejileri
  Metabolik sendrom ve diyabetle ilişkili beslenme stratejileri açıklanıyor.
• Kilo vermekte sorun çıkaran 10 hormonal sebep
  İnsülin direnci, tiroid bozukluğu ve kan şekeri dalgalanmaları gibi nedenler ele alınıyor.

🔗 Kaynaklar:

1. Prof. Dr. Rüştü Serter – Acıbadem Fulya Hastanesi (2025)
2. Diyabetes Mellitus Tanı, Tedavi ve İzlem Kılavuzu – Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği (TEMD) (2024)
3. Diabetes Fact Sheet – World Health Organization (WHO) (2024)
4. Prediabetes: What It Means and What You Can Do – American Diabetes Association (ADA) (2025)
5. Prediyabet Tanı ve Tedavi Rehberi – Türkiye Diyabet Vakfı (2023)
6. Global and Regional Prediabetes Prevalence: Updates for 2024 and Projections for 2050 – Diabetes Care (ADA) (2025)
7. Prediabetes Clinical Trials – Mayo Clinic Research (2025)