Kadınların doğal bir süreç olarak yaşadığı menopoz dönemine hazırlıklı olmak, bu dönemin olumsuz etkilerini de bertaraf edebilmek açısından önemli. Hazırlığa, sağlık efsanelerine kulak tıkayıp bilimsel gerçekleri öğrenerek başlayabilirsiniz.
Menopoz, her kadının yumurtlama fonksiyonunun sona ermesiyle birlikte yaşadığı doğal bir süreç. Ancak ne kadar doğal bir süreç olsa da, bu özel döneme hazırlıklı olmak, yaratacağı zorlu etkileri azaltmak açısından büyük önem taşıyor. Özellikle menopozun fark ettirmeden yaptığı asıl tahribat olan koroner kalp hastalıkları ile kemik mineral kaybı gibi sorunlar nedeniyle menopoz, tedavi gerektiren bir süreçtir. Dünyada her 100 kadından 3’ü erken menopoza giriyor.
Anadolu Sağlık Merkezi Kadın Hastalıkları, Doğum ve Jinekolojik Onkoloji Uzmanı Doç. Dr. Fatih Güçer ile Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op. Dr. Nuri Ceydeli, menopoz hakkındaki gerçekleri anlatarak, doğru bilinen yanlışlara dikkat çekerken, Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op. Dr. Zeynep Yılmaz ise daha sağlıklı bir menopoz dönemi için kadınlara önerilerde bulunuyor.
Op. Dr. Nuri Ceydeli araştırmaların, erken menopoza girme sebebinin yüzde 60’ının genetik olduğuna işaret etse de yaşam tarzı, beslenme ve stres gibi faktörlerin de erken menopozda son derece etkili olduğunu belirtti. Doç. Dr. Fatih Güçer de “Uygun dozda ve doktor kontrolünde sürdürülen hormon tedavileri rahim kanseri ve kolon kanseri riskini ayrıca koroner kalp hastalığı riskini ileri derecede azaltıyor. Hormon tedavisi alan kadınların altı ayda bir düzenli kontrolden geçmeleri de olası hastalıklarda erken tanı ve tedavi başarısını sağlıyor” açıklamasında bulundu. Op. Dr. Zeynep Yılmaz ise “Sağlıklı ve kaliteli yaşam alışkanlıkları ile menopoz yaşınızı geciktirebilirsiniz” dedi.
1- Yanlış: Menopoz aniden ortaya çıkar
DOĞRU: Menopoz, adetlerin kalıcı olarak kesilmesinden yaklaşık 1-5 yıl önce başlayan bir süreçtir. Ön menopoz (premenopoz) olarak adlandırılan bu süreçte adetler devam eder ancak hormonal dalgalanmalar nedeniyle farklı derecelerde sıkıntılar yaşanabilir.
2- Yanlış: Her menopoz yaşı ve dönemi annesininki ile benzerdir
DOĞRU: Menopoza girme yaşı kalıtsal olarak belirlenmiştir ancak her kadın annesi ile benzer yaş ve koşullarda menopoz yaşar demek doğru değildir. Sigara, beslenme yaşam tarzı gibi etkenler de menopoza girme yaşını etkiler.
3- Yanlış: Menopoza geç girenler daha uzun yaşar
DOĞRU: Daha uzun süre yüksek östrojen etkisinde kalmak, genç görünmeyi sağlayabilir ancak uzun yaşamada etkili değildir. Nitekim uzun süreli östrojen etkisi, rahim ve meme kanseri gibi hastalıkların riskini de beraberinde getirir.
4- Yanlış: Rahim alındığında menopoza girilir
DOĞRU: Menopoz, yumurtalıkların hormonal faaliyeti ile ilgilidir. Rahim ameliyatı sırasında ek bir neden olmadıkça yumurtalıklar alınmadığından, hormonal faaliyet doğal seyrini sürdürür ve menopoz durumu ortaya çıkmaz.
5- Yanlış: Gebelik önleyici yöntemler erken menopoza yol açar
DOĞRU: Spiral, doğum kontrol hapı, tüplerin bağlanması ve bunun gibi gebelik önleyici yöntemlerin hiçbiri yumurtalıkların hormonal faaliyetini olumsuz etkilemez ve dolayısıyla menopoza yol açmaz.
6- Yanlış: Menopoz kilo alınmasına neden olur
DOĞRU: Yaş ile birlikte yağ – kas oranı bozulur ve yağlanma artar. Ancak bu olanlar menopozla ilgi değildir. Menopozda kilo alımının asıl nedeni kadının karamsarlık ile kendini hareketsizliğe itmesi, gereğinden fazla kalorisi yüksek gıdalara yönelmesi ve yaşa bağlı gelişen insülin direnci artışıdır.
7- Yanlış: Hormon tedavisi alanlar güneşlenemezler
DOĞRU: Güneşe bağlı cilt lekelenmeleri, kırışıklıklar ve benzeri problemler yaşa bağlı olarak gelişir. Menopoza girme yaşı düşünüldüğünde sorunun hormon tedavisinden değil, yaştan kaynaklandığı görülecektir.
8- Yanlış: Menopoz akıl sağlığını bozar
DOĞRU: Menopozla birlikte endorfin salgısı bir miktar azalır. Yıllardır yaşamın doğal bir parçası olarak devam eden adetin kaybı ve doğurganlığın sona ermesi fikri kadınlarda doğal olarak sinirli olma, yorgunluk, depresyon, aşırı hassaslık, uykusuzluk gibi sorunlara yol açabilir. Ancak bunlar menopoz dönemine adaptasyonla birlikte kısa sürede atlatılacak geçici sıkıntılardır.
9- Yanlış: Cinsel yaşam sona erer
DOĞRU: Menopoz dönemi kadınlarda yapılan bir çalışma, kadınların yüzde 79’unun cinsel sorunu olmadığını göstermiştir. Üstelik hamile kalma korkusunun yarattığı stresin kalkması özgür bir dönemin başlangıcı olabilir. İlk zamanlar vajinal kuruluk nedeni ile cinsel birleşme esnasında sıkıntı yaşanabilir ancak bu durumun tedavisi oldukça basittir.
10- Yanlış: Hormon tedavisi kansere neden olur
DOĞRU: Menopoz tedavisinde kullanılan hormon ilaçları yıllarca süren deneyim sonucu geliştirilmiş olup uzun yıllardır kullanılmakta ve çok merkezli çalışmalarla desteklenmektedir. 2002 yılında açıklanan çalışma sonuçları 5 yıl ve üzeri yüksek doz kullanım sonrası meme kanseri riskini artırdığı yolunda raporlanmışken, aynı çalışmanın genişletilmiş sonuçları 2007’de yayınlandığında bu ilaçların sanıldığı kadar kötü etkisinin olmadığı ortaya konmuştur.
Uygun dozda ve doktor kontrolünde sürdürülen hormon tedavileri rahim kanseri ve kolon kanseri riskini, ayrıca koroner kalp hastalığı riskini ileri derecede azaltır. Hormon tedavisi alan kadınların altı ayda bir düzenli kontrolden geçmeleri ise, olası hastalıklarda erken tanıyı ve tedavi başarısını sağlar.
Günde 20’den fazla sigara içen kadınların menopoz yaşı 1-2 yıl kadar öne çekilmektedir.
Menopoz yaşını geciktiren alışkanlıklar
Anadolu Sağlık Merkezi Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op. Dr. Zeynep Yılmaz, menopoz yaşını geciktirebilmeniz için yaşam alışkanlıklarınızda dikkat etmeniz gereken noktaları şöyle sıralıyor:
- Haftada en az üç gün spor yapmaya gayret edin. Gün içinde asansör kullanmak yerine merdiven kullanmayı tercih edin.
- Vücut kitle indeksinizi hesaplayın. Ne çok zayıf, ne de kilolu olun.
- Zararlı kimyasal maddelerden uzak durun.
- Stresten kaçının.
- Sigara kullanmayın. Pasif içicilikten uzak durun.
- Balık, ceviz, fındık, brokoli, domates, biber, havuç, üzüm, çilek gibi yüksek antioksidan besinler tüketin.
- Kalsiyumu yüksek gıdalar tüketin. Günde 200 ml. süt, yoğurt ve dondurma yiyin.
- Bol bol güneşlenin ve vücudunuzdan D vitaminini eksik etmeyin.
Erken menopoz hakkında bilmeniz gerekenler
Yumurtalık rezervinin sona ermesiyle ortaya çıkan menopozun, 40 yaşından önce olması durumu erken menopoz olarak kabul ediliyor. Ülkemizde kadınlar ortalama 47, Avrupa’da ise 51 yaşında menopoza giriyor. Yaklaşık 15-29 yaşlarındaki 1000 kadından birinde, 30-39 yaşlarındaki 100 kadından birinde erken menopoz görülüyor. Psikolojik değişiklikler, uykusuzluk, ani terlemeler, odaklanamama ya da agresif tavırlar erken menopozun en dikkat çekici belirtileridir.
İyi bir analizle kolayca anlaşılabilen erken menopozu etkileyen faktörler arasında ailedeki anne ya da ablanın menopoza girdikleri yaş önemlidir. Araştırmalar; erken menopoza girme sebebinin yüzde 60’ının genetik olduğuna işaret etse de yaşam tarzı, beslenme, stres ve hatta coğrafya gibi faktörler de erken menopozda son derece etkili.
Örneğin, Uzak Doğulu kadınlar daha geç yaşlarda veya biraz daha az semptomlarla menopoza giriyor. Bunun nedeni ise beslenme tarzları (soya proteini tüketimi çok fazla), refah düzeyi ve stresin az olması. Genetik ve diğer faktörler dışında hastaya tıbbi gereklilikten dolayı yapılan bazı cerrahi operasyonlar, kemoterapi ya da radyoterapi tedavileri de erken menopoza neden olabiliyor.
