Müzik eğitiminin önemli boyutlarından biri olan şan eğitimi, gelişime her zaman açık olan bir eğitim alanıdır. Gerek amatör gerekse eğitim müziği kapsamında birçok soruya cevap sağlamıştır. Doğru şarkı söylemenin yollarını teknik açıdan temellendirmiştir.
Şan eğitimi nedir?
Şan eğitimi ses eğitimi içinde temel davranışların kazandırılmasıyla ileri teknikle artistik düzeyde şarkı söyleyebilmeyi ve sese dayanıklılık kazandırmayı amaçlayan bir disiplindir. Akciğerlerin, gırtlaktaki ses tellerinin, kafatası ve göğüs boşluklarının, dil, damak, diş ve dudakların şan eğitimi sayesinde etkili bir şekilde kullanılması amaçlanır. Bu eğitimde en önemli amaç sesi oluştururken damağı ve rezonans bölgelerinin kullanılmasıdır.
Şan eğitimi alanında temel egzersizler:
Egzersizler öncelikli olarak nefes teknikleri ve sesin oluşumu üzerine yoğunlaşmaktadır.
Diyafram solunumu
Şan eğitimi alanında diyafram solunumu en önemli unsurdur. Diyafram, göğüs boşluğunu karın boşluğundan ayıran kasa verilen isimdir. Diyafram kası sayesinde göğüs boşluğu vakum gibi bir işlev görerek akciğerlere hava dolmasını sağlar. Bu yöntem şarkı söylemede uzun cümlelerin etkili ve verimli bir biçimde kullanılmasına yardımcı olur.
Diyafram solunumu, diyafram zarını kubbe biçiminde aşağı doğru ittirirken, ağız içindeki üst damağın da kubbe biçimde düşünerek hareket edilmesi sesin gürlüğünü ve yansımalarını daha büyük hale getirecektir.
Şan sesinin oluşumu
Doğru solunum ile birlikte sesi daha güçlü ve dayanıklı kullanabilme becerilerinin gelişmiş olduğu ses şan sesini oluşturur. Vücutta kullanılan mekanizmalar daha gelişmiş hale getirildiğinde ses daha rahat bir biçimde denetlenebilmektedir. Şan eğitimiyle birlikte oluşacak şan sesi daha büyük, etkili ve görkemli hale gelecektir. Esneme pozisyonundaki ağız biçiminden sesin üst, orta ve ön sert damakta kırıldığını ve üst dişlerin arasından dalgalar halinde süzüldüğünü düşünmek şan sesinin oluşumunda yardımcı olmaktadır.
Şan ile ilgili temel kavramlar
Operanın doğuşu ile solo ses ve şarkıcılığın önem kazanması şan tekniklerinin ustalaşmasına neden olmuştur. Ses tipleri ve özelliklerine göre geliştirilen müzik türleri kavramların çeşitlenmesine olanak sağlamıştır. Yetişkin insan sesleri incelik ve kalınlık bakımından kadın ve erkek sesleri olarak iki alana ayrılır.
Kadın sesleri
Alto: Kalın kadın sesine verilen addır.
Mezzosoprano: Orta kalınlıktaki kadın sesidir.
Soprano: En yüksek ve en ince kadın sesine verilen addır.
Kadın sesleri karakteristik özelliklerine göre de çeşitli bölümlere ayrılır.
Dramatik Soprano: Güçlü ve coşkulu karaktere sahiptir.
Lirik Soprano: Yumuşak ve akıcı karaktere sahiptir.
Spinto Soprano: Lirik ve dramatik arasında bir karakteri vardır.
Koloratura Soprano: En hareketli ve en tiz karaktere sahip sestir.
Kontralto: Peslerde erkek sesi karakterine sahip olan koyu renkli bir sestir.
Erkek sesleri
Bas: En kalın erkek sesidir.
Bariton: Orta kalınlıktaki erkek sesine verilen addır.
Tenor: En yüksek ve tiz erkek sesidir.
Kadın seslerinde olduğu gibi erkek sesleri de karakteristik özelliklere göre çeşitlere ayrılır.
Lirik Tenor: Hafif ve temiz bir karaktere sahiptir.
Dramatik Tenor: Dayanıklı ve güçlü karaktere sahiptir.
Legger Tenor: Oldukça tiz seslere çıkan bir karakteri vardır.
Kontratenor: Soprano sesi özelliklerine sahip erkek sesidir.
Yüksek Bas: Pesleri diğer baslardan daha zayıf karaktere sahiptir.
İnsan sesi doğal bir müzik aleti sayılabilir. Bu müzik aletine güzellik katabilmek için şan eğitimi şarttır. Bu eğitimi alan birey sahip olduğu müzik aletini en doğru teknikle en doğru biçimde kullanabilmektedir.
Bu eğitim ve egzersizler sayesinde birey potansiyelini ortaya çıkarabilmekte ve yeteneğini düzgün biçimde ifade edebilmektedir. Şan eğitiminin ve egzersizlerin temel amacı budur.
