Dünyada yapılan bilimsel çalışmalar sonucunda diyet ve kanser arasında kuvvetli bir ilişki olduğu görüldü. Peki besinlerin kanser riski üzerindeki etkileri nelerdir? Bilimsel araştırmalara göre anti-kanser diyeti nasıl olmalı?
Liv Hospital Medikal Onkoloji Uzmanı Prof. Dr. Duygu Derin beslenme ve kanser ilişkisini anlattı.
1- Aşırı et tüketimi
Batı tarzı beslenmede yağ oranı yüksek hayvansal proteinli gıda ile beslenme ön plandadır ve lifli gıda tüketimi azdır. Aşırı et, dolayısı ile hayvansal proteini çok tüketen ülkelerde meme, rahim, prostat, kalın barsak-rektum, pankreas ve böbrek kanserleri, hayvansal proteini az tüketen ülkelerden daha fazla görülür. Yağsız hayvansal protein tüketiminin kanserle ilişkili olmadığı biliniyor. Yağsız et, süt ve benzeri besinlerin tüketimi kanser riskini arttırmaz.
Düzenli olarak her gün tüketilen 100 gram etin kalın bağırsak-rektum kanseri riskini yüzde 29, 50 gram şarküteri ürününün ise riski yüzde 21 artırdığı görülmüştür.
2- Posalı gıda ile beslenme
Sebze, meyve, tahıl ve kuru baklagiller tanelerinin dış kısmında posalı maddeler bulunur. Bu gıdalar posa alımını arttırıp bağırsakların düzenli çalışmasını sağlayarak kalın bağırsak-rektum kanserinin önlenmesinde etkindir. Bol sebze ve meyve ve diğer posalı gıda ile beslenme kolorektal kanser oluşumunu yüzde 20 – 40 oranında azaltır.
Sebze ve meyveler hem posa oluşturarak bağırsak kanseri için, hem de içerdiği vitaminlerin antioksidan özellikleriyle tüm kanserlerden korunmak için faydalıdır. En çok A, C, D ve E vitaminin antioksidan özelliği ön plana çıkarlar. Antioksidanlarla ilgili laboratuvar ve hayvan çalışmaları umut verici olmakla beraber insan çalışmalarının sonuçları çelişkilidir. Bu konuyla ilgili araştırmalar sürüyor.
3- İşlenmiş et ve konserve tüketimi
Tütsülenmiş balık ve et yüksek tuz içiren gıda (salamura) nitrit içeren işlenmiş et ve konserve tüketilen toplumlarda mide kanseri sıklığı belirgin olarak yüksektir. Buna en iyi örnek Japonya’dır. Dünyada mide kanserinin en sık olduğu ülke olan Japonya’dan başka ülkelere giden göçmenlerde on yıllar içinde mide kanseri sıklığı azalır ve yerleştikleri ülkedeki mide kanseri sıklığına geriler.
4- Alkol ve sigara kullanımı
Son araştırmalar Batılı toplumlarda erkeklerde kanserlerin yaklaşık yüzde 10.8’inin, kadınlarda yüzde 4.5’inin alkol tüketiminden kaynaklandığını gösteriyor. Risk, alkol türüne göre değil, günde içilen alkol miktarına göre artıyor. Sigara ve tütün kullanımından sonra, erkeklerde en fazla kansere yol açan neden, yeterince sebze ve meyve yememeleri; kadınlardaysa şişmanlıktır.
5 – Haftada en az 3 gün, günde en az 30 dakikalık fiziksek aktivite
Özellikle meme, kalın bağırsak-rektum endometriyum ve yemek borusu kanseri obezlerde normal ağırlıktakilere göre daha fazla görülmektedir. Yapılan araştırmalarda haftada en az 3 gün, günde en az 30 dakikalık fiziksel faaliyetin, kalın barsak, meme ve rahim kanseri riskini, meyve sebze tüketiminin artırılmasının ağız, boğaz, gırtlak, yemek borusu, akciğer ve mide kanseri riskini azalttığı vurgulanıyor, Akdeniz tarzı diyet öneriliyor.
Anti-kanser diyeti nasıl olmalı? Bilimsel araştırmalar ne diyor?
Birçok klinik araştırmaya göre anti-kanser diyeti şunları içermelidir:
• Yeterli fakat aşırı olmayan kaloriler.
• Turpgiller ve soğan, sarımsak, pırasa gibi allium sebzeleri de dahil olmak üzere günde 10 veya daha fazla porsiyon sebze. Not: Sebze suyu bu hedefin bir kısmını karşılayabilir.
• Günde 4 veya daha fazla porsiyon meyve.
• Rafine şekerden uzak durun.
• Rafine un kullanmayın!
• Toplam yağ oranı düşük ancak gerekli esansiyel yağ asitleri olan besinler tüketin.
• Kırmızı et tüketmeyin.
• Omega 3 ve omega 6 yağlarının dengeli bir oranı ve DHA’yı içeren besinler tüketin.
• Fitoöstrojen kaynağı olarak keten tohumu tüketin.
• ~200 μg/gün selenyum ile desteklenmiş bir diyet tercih edin.
• 1.000 μg/gün metilkobalamin (B-12) ile desteklenmiş besinler.
• Folik asit açısından zengin (koyu yeşil yapraklı sebzeler) tüketin.
• D vitamini takviyesi veya 1.000 IU/gün takviyesi açısından yeterli güneş ışığına maruz kalmak.
• α-karoten, β-karoten, β-kriptoksantin, C vitamini (gıdalardan), E vitamini (gıdalardan) dahil olmak üzere meyve ve sebzelerden elde edilen antioksidanlar ve fitokimyasallar.
• Klorofil açısından zengin besinler.
• Faydalı probiyotiklerle desteklenmiş diyet.
Bilimsel çalışmalara göre insan beslenmesi araştırmalarında anti-kanser diyeti ile meme kanseri oranlarında yüzde 60’lık bir azalma ve bilinen değiştirilebilir risk faktörleri olmayan erkeklerde kolon kanserinde yüzde 71’lik bir azalma zaten görülmüştür. Bu azalmalar, bu incelemede ele alınan, belirgin şekilde artan meyve ve sebze alımı, dengeli omega 3 ve 6 yağları, D vitamini, azaltılmış şeker alımı, probiyotikler ve enzimler gibi diğer faktörlerin çoğunu hesaba katmamaktadır. Kanserin önlenmesinin yanı sıra bazı durumlarda kanserin tersine çevrilmesi oldukça muhtemeldir.
Kaynaklar:
- Donaldson MS. Nutrition and cancer: a review of the evidence for an anti-cancer diet. Nutr J. 2004 Oct 20;3:19. doi: 10.1186/1475-2891-3-19. PMID: 15496224; PMCID: PMC526387.
- WCRF/AICR. Food, nutrition and the prevention of cancer: a global perspective: World Cancer Research Fund / American Institute for Cancer Research. [PubMed]
- Calle EE, Rodriguez C, Walker-Thurmond K, Thun MJ. Overweight, obesity, and mortality from cancer in a prospectively studied cohort of U.S. adults. N Engl J Med. 2003;348:1625–1638. [PubMed] [Google Scholar]
- Harvell DM, Strecker TE, Xie B, Pennington KL, McComb RD, Shull JD. Dietary energy restriction inhibits estrogen-induced mammary, but not pituitary, tumorigenesis in the ACI rat. 2002;23:161–169. [PubMed] [Google Scholar]
- Augustin LS, Gallus S, Franceschi S, Negri E, Jenkins DJ, Kendall CW, Dal Maso L, Talamini R, La Vecchia C. Glycemic index and load and risk of upper aero-digestive tract neoplasms (Italy) Cancer Causes Control. 2003;14:657–662. [PubMed] [Google Scholar]
- Franceschi S, Dal Maso L, Augustin L, Negri E, Parpinel M, Boyle P, Jenkins DJ, La Vecchia C. Dietary glycemic load and colorectal cancer risk. Ann Oncol. 2001;12:173–178. [PubMed] [Google Scholar]
- Frazier AL, Li L, Cho E, Willett WC, Colditz GA. Adolescent diet and risk of breast cancer. Cancer Causes Control. 2004;15:73–82. [PubMed] [Google Scholar]
- Higginbotham S, Zhang ZF, Lee IM, Cook NR, Buring JE, Liu S. Dietary glycemic load and breast cancer risk in the Women’s Health Study. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 2004;13:65–70. [PMC free article] [PubMed] [Google Scholar]
